کشت و پرورش موز

کشت و پرورش موز

برداشت:

برداشت زمانی انجام می شود که موزها تقریبا به یک اندازه خم شده باشند. معمولا زمانی برداشت انجام می شود که سه چهارم موزهای دستک دوم خمیده شده باشند، برعکس در مورد میوه هایی که به درخت می رسند، فقط آن هایی را که رسیده اند بچینید و چیدن مابقی را به روزهای بعد موکول کنید. در این حالت موزها بهترین طعم را خواهند داشت، هرچند این روش زمان بر است و امکان پذیر نیست. گیاه مادر باید پس از برداشت میوه بریده شود و در این حالت نمی توان مجددا از آن گیاه محصول داشت.

توصیه می شود که خوشه های برداشت شده موز را پیش از بردن به مرکزجمع آوری در سبدی که کف آن با پوششی نرم به خوبی پوشانده شده قرار دهید چرا که موز به سادگی سیاه می شود و ناچاراً کیفیت میوه کاهش می یابد. به محض برداشت، دستک های موز را باید دور از نور خورشید و در مکانی خنک و در سایه قرار داد. چنانچه خوشه ها همراه با میوه های موز رسیده به طور همزمان با پلاستیک های مخصوص پوشانده شود میوه های رسیده اندکی گرما و اتیلن آزاد می کنند که پروسه رسیدن میوه های دیگر را سرعت می بخشد. بسته به تقاضای بازار، گاهی اوقات دستک ها به صورت دسته های

6-15 تایی موز برش داده می شوند و یا با ساقه باقی می مانند و به خرده فروشان فروخته می شود.

انبار:

موزها را در یخچال نگهداری کنید. چنانچه محصول در یخچال نگهداری شود پروسه رسیدن آن به تاخیر می افتد.

ممکن است پوست میوه کمی تیره شود ولی مغز میوه سفت باقی می ماند. در عین حال موزها را در دمای کمتر از 13 درجه سانتی گراد نگهداری نکنید چون پروسه رسیدن را کاملا متوقف می کند( در این دما موزها حرارت و اتیلن از خود منتشر

نمی کنند.)

مدیریت پس از برداشت:

برای بازار صادرات، دستک های موز معمولا از ساقه جدا می شوند و در محلول سدیم هیپوکلراید غوطه ور می شوند تا لاتکس آن خارج شود و سپس با تیوبندازول تیمار می شوند. این دو ماده هر دو ترکیبات شیمیایی هستند و به عنوان سفیدکننده شناخته می شوند.

توجه: موزکاران قرارداد سختی مبنی بر عدم استفاده از مواد شیمیایی مضر در طی فرآیند تولید دارند که باید مفاد آن را رعایت کنند. ممکن است پوست موز کمی سیاه و کثیف به نظر برسد ولی برای استفاده مناسب تر و سالم تر است.

روش کشت موز :

موز نه تنها حاوی ویتامین B6 ، ویتامین C و پتاسیم است بلکه اکثرا به عنوان یک میان وعده، دسر و حتی به عنوان غذای اصلی هم استفاده می شود. بسته به اینکه کجا زندگی می کنید ممکن است موزهایی که در مغازه ها می بینید پس از چیده شدن نارس و نگهداری در اتاق های خلا پر شده از گاز اتیلن به منظور تسریع رسیدگی، نیمی از مسیر راهشان را با کشتی طی کرده باشند تا به دست شما برسند.برای دوری از این مسئله می توانید خودتان یک درخت موز در حیات پشتی خانه تان پرورش دهید و طعمی متفاوت از موز را تجربه کنید هرچند ممکن است عمر انبارش کوتاه تری داشته باشد.

مراحل آماده سازی و کشت:

محل کشت را انتخاب کنید. ناحیه ای که برای کشت موز در نظر می گیرید باید به قدر کافی بزرگ باشد که جای کافی برای گیاه پس از رشد داشته باشد. گیاه موز به علت داشتن ساقه دروغین قطور و تنومند که بسیار شبیه تنه درخت است و همچنین اندازه گیاه که بلندای آن حتی تا 6/7 مترنیز می رسد و برگ هایی به طول 7/2 متر، گاهی اوقات با درخت اشتباه گرفته می شود. درمحل پرورش باید به قدر کافی نور خورشید برای رشد برگ ها و نیز گرم نگه داشتن خاک اطراف ریشه وجود داشته باشد. خاک اطراف ریشه باید بیش از 20 درجه سانتیگراد دما داشته باشد، در غیر این صورت رشد گیاه به شدت کاهش می یابد.

یک جدول نوری از حیاط خود تهیه کنید که مشخص کند کدام قسمت از حیاط در طی روز بیشترین تابش نور خورشید را به مدت طولانی دارد.

کشت در گلخانه خاک را به قدر کافی گرم نگه می دارد ولی باید فضای کافی برای رشد گیاه موز فراهم باشد.

اگر چند گیاه کشت می کنید، از کشت آن ها در نزدیکی یکدیگر خودداری کنید تا از سایه اندازی روی خاک و سرد شدن خاک برای رشد جلوگیری شود. همچنین اگر گیاهان نزدیک هم(با فاصله کمتر از 5/1 متر از یکدیگر) کاشته شوند برای استفاده از مواد غذایی خاک با هم رقابت می کنند و میوه خوبی تولید نمی کنند.

اگر محدودیت فضا وجود داشته باشد می توان از ارقام پاکوتاه مثل (dwarf Cavendish) استفاده کرد.

محل کشت را تمیز کنید. هر نوع گیاه و علف هرز رشد کرده در محل کشت را از بین ببرید. چاله ای به قطر

50 سانتی متر و عمق 30 سانتی متر حفر کنید. اگر نیاز بود کف گودال کمی کود بریزید. هر نوع کودی اعم از ارگانیک یا غیرارگانیک قابل استفاده است . فقط به خاطر داشته باشید به مقدار توصیه شده کود اضافه کنید چون مقادیر بالای کود ممکن است ریشه گیاه را بسوزاند و منجر به مرگ گیاه شود. برای کودهای گیاهی می توانید از کمپوست، کودحیوانی پوسیده و یا دیگر ترکیبات ارگانیک استفاده کنید.

متریال گیاهی خود را انتخاب کنید. ممکن است از پاجوش موز و یا از کشت بافت استفاده کنید. پاجوش موز را

می توانید از دوستان و همسایه های خود تهیه کنید و یا از طریق اینترنت خریداری کنید. پاجوش هایی را انتخاب کنید که حدود یک فوت و یا یک متر ارتفاع داشته باشند و برگ های شمشیری داشته باشند.

برای جدا کردن پاجوش از گیاه مادری از یک بیل تیز و یا صفحه آهنی استفاده کنید.همیشه زمان جدا کردن پاجوش مراقب باشید. بلافاصله پس از جدا کردن پاجوش به گیاه مادری کود بدهید و مجددا گودال را پر کنید تا گیاه مادری خم نشود.

موزهای حاصل از تکثیر به روش کشت بافت در آزمایشگاه تولید می شوند و معمولا در خزانه ها و اینترنت قابل دسترسی هستند. گیاهان موز حاصل از کشت بافت عملکرد بهتری دارند و خوشه های بزرگتری تولید

می کنند.

اگر گیاه را از دوستان و یا همسایه خود بگیرید احتمال دارد که بیماریهای گیاه مادری(مانند قارچ) انتقال

پیدا کند در حالی که ریسک وجود بیماری ها با خرید پایه از خزانه های تجاری کمتر می شود.

تمام ریشه های پیر و شکسته را از بین ببرید. خیلی ساده و آسان ریشه های پیر و طویل را با یک قیچی باغبانی تیز ببرید و یا کلا آن قسمت از ریشه را حذف کنید و یا تنها چند سانتی متر از ریشه را باقی بگذارید.

ریشه ها به سرعت رشد خواهند کرد. کشیدن ریشه به منظور کندن آن ها کار سختی است چون ریشه های موز ضخیم هستند و با این کار ممکن است شما لایه بیرونی ریشه را جدا کنید و ریشه به صورت نخ مانند به گیاه

باقی بماند. همچنین برگ های شکسته و زخمی را جدا کنید. نگه داشتن حدود پنج برگ سالم برای رشد گیاه کافی است. اگر تعداد برگ ها زیاد باشد جلو تابش نور خورشید را می گیرد و زمین پایین گیاه خیس باقی می ماند.

گیاه را در چاله ای که قبلاً حفر کرده اید قرار دهید. دقت کنید که گیاه باید به صورت کاملا قائم در خاک

قرار گیرد. ریشه گیاه را با خاک بپوشانید و محکم به پایین فشار دهید.

اگر خاک خشک شد هر روز گیاهان را آبیاری کنید. اگر زمین خیس بود نیازی به آبیاری نیست.

گیاهان خود را به طور ماهانه با کود تغذیه کنید. از آنجا که میوه موز غنی از مواد مغذی است در نتیجه

گیاه موز نیاز وافری به کوددهی دارد و مواد غذایی را به مقدار بالا از خاک دریافت می کند( بویژه پتاسیم). اگر در منطقه شما دمای خاک به مدت نه ماه از سال بیشتر از 68 درجه فارنهایت و یا 20 درجه سانتی گراد نیست؛ سعی کنید تمرکز کوددهی گیاهان را در این ماه ها قرار دهید تا گیاه تشویق به رشد و میوه دهی در آن زمان ها شود.

پایه های ضعیف موز را خرد کرده و به عنوان مالچ از آن ها استفاده کنید تا پتاسیم از دست رفته را به خاک برگردانند. اگر منظره ناخوشایندی ایجاد کرد روی آن را با انواع دیگری از مالچ بپوشانید.

از ترکیب کود مرکبات همراه با محصولات با پتاسیم بالا می توانید استفاده کنید.

اگر می خواهید موز را به روش ارگانیک پرورش دهید ، هم از کمپوست و هم کودهای آلی استفاده کنید.

فقط به مقدار توصیه شده از کود استفاده کنید . مقادیر بالای کود گیاه را می سوزاند.

تمام برگ های خشک شده و بیمار را از گیاه جدا کنید. اگر متوجه گیاهان بیمار شدید ، به سرعت آن ها را درمان کنید و یا ریشه کن کرده و به آن ها زنگ آهن بزنید. حشرات آفت نیز باید به محض دیده شدن کنترل شوند.

مثال هایی برای مهمترین بیماری های گیاهی: پژمردگی باکتریایی /بیماری موکو؛ بیماری پاناما/

پژمردگی فوزاریومی، ویروس برجستگی انتهایی موز؛سر سیاهی/پوسیدگی ریشه/ بیماری سرنگونی گیاه؛

و بیماری رگه های سیاه برگ

مثال هایی برای مهمترین آفات گیاهی: پداژه شیشه ای، شته موز، کنه آردی. آفات میوه ها عبارتند از:

تریپس گل، تریپس زنگ سرخ و زخم شیشه ای.

پاجوش ها را از گیاه مادری جدا کنید. این کار برای کنترل جمعیت گیاه، داشتن گیاه سالم تر و خوشه های بزرگتر و کاهش بیماری ها بسیار حائز اهمیت است. تنها یک پاجوش شمشیری (معمولا اولین پاجوشی که شروع به رشد می کند) را برای سال بعد نگهداری کنید. به این پاجوش ” پیرو” می گویند. تمامی پاجوش ها می بایست از سطح زمین بریده شوند و مرکز آن ها بیرون آورده شود و با خاک پوشانده شود. اگر پاجوش مجددا رشد کرد، همین روند را تکرار کنید ولی این بار بجای خارج کردن مرکز رشد، ناحیه رشد پاجوش را برش دهید و یا یک تیغه فلزی و یا تکه ای چوب در قسمت رشدی گیاه فرو کنید. این کار زمانی انجام می شود که ارتفاع پاجوش یک فوت باشد.

اگر ساقه پیرو پاجوش داد کافیست همین کارها را برای آن انجام دهید. همیشه به خاطر داشته باشید که سومین پیرو را انتخاب کنید. زمانی که گیاه مادری از محل جوانه شروع به رشد کرد فرایند زدودن پاجوش ها را قطع کنید و اجازه دهید رشد کند.

کلمه “پیرو” اصطلاحی است که برای اولین پاجوش موز از گیاه مادری به کار می رود که به آن اجازه رشد داده می شود و زمانی که گیاه مادری از بین می رود پیرو جایگزین می شود و میوه دهی انجام می شود. اصطلاح ” پیرو” را می توان برای پاجوش بعدی که برای میوه دهی انتخاب می شود نیز به کار برد. به تصویر زیر دقت کنید: ساقه سمت چپ که میوه دارد و سمت راست “پیرو” قرار دارد و تقریبا هم قد گیاه مادری است.

گیاهان موز وحشی نسبت به موزهای معمولی پاجوش بیشتری تولید می کنند. پاجوش های گوشتی

(پاجوش هایی که هنوز جوان هستند ولی برگ های عریض دارند) را باید سریعا از بین برد. در ارقام پاکوتاه، معمولا پاجوش شمشیری با پاجوش گوشتی اشتباه می شود.( به بخش نکات رجوع کنید).

برای جلوگیری از افتادن گیاه در اثر بادهای قوی و یا وزن خوشه ها گیاه را حمایت کنید.

برای این کار سه روش ساده وجود دارد:

روش سیم/طناب و بطری: قسمت پائینی یک بطری پلاستیکی را ببرید. یک تکه سیم بلند و یا یک طناب چندلایه محکم از دهانه و انتهای بطری رد کنید. بطری را فشار دهید تا قابل خمش و فرم دهی شود. تنه موز را کنار بطری فشرده شده قرار دهید و سیم را به دور تنه بپیچید و ساقه را کمی به عقب بکشید و بقیه رشته سیم یا طناب را به دور تنه گره بزنید تا ساپورت محکمی برای گیاه آماده شود. بجای این که دو سر طناب آزاد باشد، می توان یک سر طناب را به دور خودش گره بزنید به طوری که یک حلقه ایجاد شود و ساقه را فشرده نکند. در این روش تنها یک سر طناب آزاد است، اما اگر طناب کوتاه باشد حتما باید از این روش استفاده کرد. مطمئن شوید که طناب به قدر کافی قوی هست که بتواند گیاهی که به آن تکیه کرده را حمایت کند.

روش تک بامبو: از یک تیرک سه متری بامبو استفاده کنید. یک تکه چوب به عرض 60 سانتی متر و ضخامت 10 سانتی متر به شکل تیر کمان بچه ها( Y) ببرید و سر بامبو نصب کنید و تنه گیاه موز را در دهانه ( Y) قراردهید و بامبو را به سمت گیاه فشار دهید تا گیاه در دهانه ( Y) جابیافتد و محکم شود. سمت دیگر بامبو را در خاک دفن کنید و محکم فشار دهید.

روش دو بامبو: از دو تیرک سه متری بامبو استفاده کنید. با یک سیم محکم به فاصله 30 سانتی متر از انتهای بامبوها آن ها را محکم به هم ببندید و سپس کمی از هم باز کنید تا شکل (X) به خود بگیرد . تنه موز را به بخش کوچکتر تکیه دهید، بامبوها را به سمت گیاه فشار دهید تا گیاه در دهانه (X) جابیافتد و محکم شود. سمت دیگر بامبوها را در خاک دفن کنید و محکم فشار دهید.

گل اصلی را پیداکنید. گل های گیاه موز بستگی به آب و هوای منطقه شما پس از حدود 12 ماه ظاهر می شوند.

( در مناطق استوایی پس از 9 ماه). بلند شدن اندازه شاخ و برگ یک ناحیه در مقایسه با سایر برگ ها نشانه

آغاز گلدهی است.( با ویروس برجستگی انتهایی موز اشتباه نکنید. (به بخش نکات زیر متن رجوع کنید).

جوانه گل اصلی که 3-4 روز پس از ایجاد آخرین دستک ظاهر می شود را از بین ببرید. این گل نر است و

بارده نیست و به آن ” قلب موز ” می گویند. بوی آن بسیار قوی است. برخی از انواع گیاهان موز گل های خوراکی تولید می کنند که در روش پخت غذاهای جنوب شرق آسیا محبوبیت دارد. اما اگر اقدام به خوردن گل ارقام نامناسب کنید طعم بسیار ناخوشایندی را تجربه خواهید کرد.

توصیه می شود که دستک آخری را هم قطع کنید چون احتمال پوسیدگی در آن بالاست.

هر مانعی که ممکن است خوشه موز را لمس کند و یا به آن آسیب برساند را از بین ببرید و محل ساپورت گیاه را جابجا کنید.

خوشه را با پلاستیک آبی رنگ بپوشانید. ساک های نایلونی مخصوص برنج هم برای این کار مناسب هستند.

به یاد داشته باشید که در انتهای پلاستیک مورد استفاده باید دارای سوراخ هایی به منظور زهکش آب ایجاد شده باشد. ساک یا نایلون را با یک ریسمان نرم از چند اینچ بالاتر از اولین دستک گره بزنید. خوب است که پوشاندن تمامی موزها با پلاستیک آبی زمانی که حدود دو ماه از تشکیل میوه گذشته است انجام شود.

با این کار میوه ها بزرگتر می شوند و همچنین باعث حفظ میوه از آفت پرنده ها، خفاش ها و سنجاب ها می شود که میوه موز را خیلی دوست دارند. پلاستیک کمک می کند که حرارت موجود حفظ شود ( مثل یک گلخانه کوچک عمل می کند) و اتیلن اکسید آزاد شده از میوه را به دام می اندازد و به این صورت باعث سرعت بخشیدن به فرایند رسیدن می شود.

70-80 روز پس از بستن خوشه در کیسه و یا وقتی آخرین برگ کوچک می میرد خوشه را برداشت کنید

( به برگ خیلی کوچک انتهایی توجه نکنید چون این برگ از همان زمان باز شدن شروع به زرد شدن می کند.)

نشانه دیگر برای زمان برداشت زمانی است که گیاه معال 6 و یا کمتر برگ کارآمد و زنده دارد.

در خلاف جهت خوشه یک برش تا نیمه تنه گیاه ایجاد کنید.

با دقت اجازه دهید درخت خم شود و خوشه را ببرید.

پس از برداشت میوه تنه گیاه را از وسط با یک برش افقی ببرید.مراقب پاجوش پیرو باشید. در این زمان شما می توانید با حذف پاجوش های زائد به پاجوش زدایی گیاهی که از آن میوه گرفته اید ادامه دهید. می توانید تمام پاجوش های گیاه مادری به غیر از پیرو و پاجوش های پیرو را خارج کنید و برای اینکار مطابق آنچه پیشتر گفته شد عمل کنید. همچنین می توانید در صورت وجود پاجوش های شمشیری را نشا کنید و پاجوش های گوشتی را از بین ببرید. پس از حدود یک ماه تنه پوسیده گیاه مادری را خارج کنید و آن را خرد کنید. مراقب باشید که به ساقه زیر زمینی ، پیرو و پاجوش های آن آسیب وارد نشود.