مادران مؤمنان

مادران مؤمنان

 تأليف: عبدالمنعم هاشمي

مقدمه مؤلف

الحمد لله والصلاة والسلام علي رسول الله.

اما بعد:

سيرت امهات المؤمنين را به عنوان شكوفه هايي معطر به نوجوانان ودوست داران سيرت زنان پيامبر صلي الله عليه وسلم تقديم مي كنيم تا آنها در زندگي براي خود از آنها الهام بگيرند واز صحنه هاي بزرگ زندگي زنان پيامبر صلي الله عليه وسلم درس بياموزند.

از خداوند مي خواهيم كه عمل ما را بپذيرد و به نويسنده و ناشر اين كتاب پاداش نيكو بدهد. سلام و درود بي پايان نثار روح همه امهات المؤمنين باد.

عبدالمنعم هاشمي

كويت – دسامبر 1997

مادران مؤمنان

امهات المؤمنين (مادران مؤمنان) همسران پيامبر صلي الله عليه وسلم هستند وهمه مورد تجليل واحترام امت مي باشند و از آن جا كه مادر مسلمين هستند بعد از درگذشت پيامبر صلي الله عليه وسلم با كسي ديگر ازدواج نكردند.

امهات المؤمنين (مادران مؤمنان) همسران پيامبر صلي الله عليه وسلم هستند كه تعدادشان يازده زن بوده است[1] كه شش تا قريشي وچهار عرب (غير قريشي) ويك غير عرب بوده است، همسران قريشي پيامبر صلي الله عليه وسلم عبارت از:

1)    خديجه دختر خويلد بن اسد بن عبدالعزيز بن قصي بن كلاب.

2)    عايشه دختر ابوبكر صديق بن ابي قحافه.

3)    حفصه دختر عمر بن خطاب.

4)    ام حبيبه دختر ابوسفيان، اسمش رمله هست.

5)    ام سلمه دختر اميه بن سهيل.

6)    سوده دختر زمعه.

وامهات المؤمنين عرب كه از قبيله قريش نيستند عبارت اند از:

1)    زينب دختر جحش بن رئاب بن اسد بن خزيمه.

2)    ميمونه دختر حارث بن حزن ابن قيس بن غيلان الهلاليه[2].

3)    زينب دختر حزيمه بن حارث ابن قيس الهلاليه[3].

4)    جويريه دختر حارث بن ابي ضرار، از بني مصطلق.

اما تنها همسر پيامبر صلي الله عليه وسلم كه عرب نيست صفيه دختر حيي بن اخطب كه از قبيله بنونظير است.

اينها ازواج پيامبر صلي الله عليه وسلم ومادر همه مؤمنين اند وضمناً اولين زني كه پيامبر صلي الله عليه وسلم او را به همسري برگزيد خديجه بود و تا زماني كه خديجه زنده بود پيامبر صلي الله عليه وسلم با زني ديگر ازدواج نكرد. بعد از درگذشت خديجه رسول اكرم صلي الله عليه وسلم در مكه با سوده ازدواج نمود وبعد از آن دو سال قبل از هجرت، عايشه را به عقد خويش درآورد، ودر سال دوم هجري بعد از واقعه جنگ بدر با ام سلمه ازدواج نمود، سپس حفصه را به همسري برگزيد ودر سال سوم هجري زينب دختر جحش نيز در زمره همسران آن حضرت صلي الله عليه وسلم قرارگرفت، در سال پنجم هجري با جويريه ازدواج كرد ودر سال ششم هجري ام حبيبه نيز به امهات المؤمنين اضافه وبه شرف همسري پيامبر مفتخر گرديد، بعد رسول اكرم صلي الله عليه وسلم با صفيه وميمونه دختر حارث و سپس با زينب دختر خزيمه ازدواج نمود.

پيامبر اكرم صلي الله عليه وسلم با همسرانش با اخلاق خوب ومهرباني رفتار مي كرد، وقتي كه از عايشه پرسيده شد كه اخلاق پيامبر صلي الله عليه وسلم با خانواده اش چگونه بوده است؟

گفت: اخلاق پيامبر صلي الله عليه وسلم از همه مردم بهتر بود، او ناسزا وسخن زشت به زبان نمي آورد، ودر بازارها فرياد وپرخاش نمي نمود، و بدي را با بدي پاسخ نمي داد بلكه گذشت مي نمود و مي بخشيد[4].

ونير عايشه گفت: او مانند يكي از شما مردان بود، كه ا زنانش به خلوت مي نشست، اما بهترين ومهربان ترين وخوش اخلاق ترين شوهري بود، همواره لبخند بر لبانش نقش مي بست[5].

اينگونه رسول اكرم صلي الله عليه وسلم با بزرگواري ونرم خوئي با زنانش رفتار مي نمود، همواره لبخند پرمهر وعطوفت آن حضرت صلي الله عليه وسلم بر چهره همسرانش، زندگي را برايشان زيبا مي نمود، آنها نيز او را زياد دوست مي داشتند تا جايي كه اين محبت به رشك بردن وغيرت ورزيدن مي انجاميد. روايت است كه يكي از همسران پيامبر صلي الله عليه وسلم بنام صفيه دختر حيي بن اخطب غذايي لذيذ مي پزد و آن را در ظرفي براي پيامبر صلي الله عليه وسلم مي فرستد. عايشه نيز غذا آماده كرده ودر ظرفي مي گذارد، ناگهان مي بيند كه غذاي صفيه قبل از غذاي او به پيامبر صلي الله عليه وسلم رسيده است، عايشه ظرف غذاي او را به زمين مي كوبد، ظرف مي شكند و دوتكه مي شود، پيامبر صلي الله عليه وسلم دوتكه ظرف را بر مي دارد وبه همديگر مي چسباند و به اطرافيان مي گويد: بخوريد غيرت مادرتان جوش كرده است. بعد از صرف غذا رسول اكرم صلي الله عليه وسلم ظرف عايشه را براي صفيه مي فرستد وظرف شكسته را درخانه عايشه نگهداري مي نمايد و مي گويد: ((غذا در برابر غذا، وظرف در برابر ظرف))[6].

عايشه متوجه مي شود كه بر اثر جوش غيرت ورشك بردن مرتكب چنين كاري شده است به پيامبر صلي الله عليه وسلم مي گويد: ((كفاره كاري كه كردم چيست؟ پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود: ظرفي مانند همان ظرف وغذايي مانند آن غذا، اشتباه تو را جبران مي كند))[7].

و رسول اكرم صلي الله عليه وسلم در خانه، كارهايش را خودش انجام مي داد و همه كارها را براي زنان نمي گذاشت، گوسفند مي دوشيد، لباسش را مي دوخت وبراي خود و همسرانش كار مي نمود وچون وقت نماز فرا مي رسيد براي اداي نماز بلند مي شد وخانه را به سوي مسجد ترك مي گفت[8].

واين چنين زنان شريف ونجيب پيامبر صلي الله عليه وسلم در خانه پيامبر زندگي بسر كردند كه تا زماني او زنده بود كانون خانواده اش گرم و فضاي آن را محبت پركرده بود وزنان پيامبر صلي الله عليه وسلم احساس خوشبختي مي نمودند، وبعد از درگذشت پيامبر صلي الله عليه وسلم همسران آن حضرت، صبر و قناعت را پيشه نموده وبه زندگي خود ادامه دادند.

خديجه دختر خويلد

جبرئيل در غار حرا به پيامبر صلي الله عليه وسلم گفت:

 ((اين خديجه است كه با ظرفي پر از غذا به سوي تو مي آيد، وقتي نزد تو آمد از طرف من وپروردگارش سلام كن، و او را مژده بده كه خداوند در بهشت برايش خانه اي از جواهرات نفيس درست نموده كه داد وفرياد وخستگي در آن خانه وجود ندارد))[9].

پايان ايام جاهليت

در زماني كه اهل مكه مشرك بودند وكعبه مملو از بت هاي قريش، بود، در يكي از روزها زنان مكه براي جشن عيد در مسجد الحرام جمع شده بودند در حالي كه آنها سرگرم سرور وشادي بودند مردي ناشناخته از كنار شان در حال عبور بود، مرد منظره زيباي جشن را كه پير زنان ودختران جوان مشغول شادي بودند مشاهده كرده وايستاد، نگاهي به زنان و به بتهايي كه اطرافشان بود انداخت، لبخند بر لبانش نقش بسته بود گويا مي خواست چيزي بگويد، ناگهان فرياد برآورد: اي زنان قريشي! به زودي پيامبري در ميان قوم شما مبعوث خواهد شد، براي هر يك از شما ممكن بود او را به همسري برگزيند.

اين مرد با سخن خود، شادي وهياهي زنان را متوقف كرد و زنان قريشي با تعجب وحيرت به اين مرد ناشناخته خيره شده بودند، و به همديگر نگاه كرده واز هم مي پرسيدند: اين مرد ناشناخته چه كسي هست كه با ما چنين سخن مي گويد؟! هدفش ازاين سخن چيست؟!

بعد از اينكه به آن مرد نگاه كردند در پاسخ به يكديگرگفتند: اين مرد غالبا يهودي است وفردي ناشناخته ومتعلق به اين ديار نيست!! و او جز مسخره وعيب جويي از بت هايمان ديگر هدفي نداشته است. در اينجا بود كه همه زنان يك صدا دشنام و ناسزا نثار آن مرد كردند و بعضي به سوي او سنگ پرتاب نمود كه درنتيجه آن مرد از آنها دور شد.

اما درميان آنها فقط يكي بود كه آن مرد را اذيت نكرد ودشنام نداد، زيرا او مي دانست كه اين بت ها را نبايد پرستش كرد، زنان قريشي نيز مي دانستند كه آن زن به دين قريش نيست اما از آنجا كه مقامش بالا بود كسي در مورد عقيده اش شك نمي كرد و به خاطر جايگاه ومقام بزرگ اجتماعي وشهرت نيكويش كسي به خود اجازه انتقاد از او را نميداد.

اين زن، زني بود كه در ميان قومش به طاهره (پاكيزه) معروف بود وبانو وسرور زنان قريش لقب يافته بود.

اين زن، خديجه دختر خويلد بن اسد بن عبدالمعزي بن قصي[10] بود كه از نظر نسبي جزو زنان متوسط قريش به شمار مي رفت.

خديجه ازديگر زنان قريش شريف تر، ثروتمندتر وامانتدار تر بود، عفت وپاكدامني او نيز زبانزده همه بود، به خاطر اين صفات نيكو از جايگاه ومقام بالايي در ميان قومش برخوردار بود.

مؤرخين[11] در مورد او چنين نوشته اند: ((مادر قاسم، قريشي اسدي، مادر فرزندان پيامبر صلي الله عليه وسلم اولين كسي كه به آن حضرت صلي الله عليه وسلم ايمان آورد و او را قبل از همه تصديق و تائيد نمود و به او اطمينان داد، زني كه به كمال رسيده بود، عاقل ومتدين وبزرگوار وپاكدامن و از اهل بهشت بود، رسول اكرم صلي الله عليه وسلم هميشه او را تعرف وذكر خيرش را مي نمود و او را از ساير امهات المؤمنين برتر مي دانست وچنان در بزرگداشت او مبالغه مي كرد كه عايشه مي گويد: به هيچ زني به اندازه خديجه رشك وغيرت نبرده ام[12]. زيرا پيامبر صلي الله عليه وسلم زياد از خديجه ياد مي نمود.

وچون خديجه براي پيامبر بسيار عزيز وگرامي بود قبل از خديجه با زني ديگر ازدواج نكرد ونيز تا زماني كه خديجه زنده بود با زني ديگر ازدواج ننمود، خداوند چند فرزند از خديجه به پيامبر صلي الله عليه وسلم داد.

خديجه مالش را براي پيامبر صلي الله عليه وسلم خرج مي نمود وپيامبر براي او تجارت مي كرد. خداوند پيامبر صلي الله عليه وسلم را دستور داد تا به خديجه مژده خانه اي ساخته شده از مرواريد را در بهشت بدهد كه داد وفرياد و خستگي در آن راه ندارد، و خديجه بارها از زبان عمو زاده اش ورقه بن نوفل شنيده بود كه او خديجه را به آينده اي روشن و پاكيزه و به دين صحيح و آيين يكتا پرستي مژده داده بود.

ازدواج با پيامبر صلي الله عليه وسلم

وقتي سن پيامبر صلي الله عليه وسلم به بيست سالگي رسيد، به خاطر امانتداري وصداقت در مكه او را به نام محمد امين مي شناختند، در يكي از روزها ابو بطالب عموي پيامبر صلي الله عليه وسلم به او گفت: برادرزاده عزيز، من فردي هستم كه ثروتي ندارم، ومشكلات روزگار، زندگي را برايمان دشوار نموده و سالهاي سختي را گذرانده ام، و ثروت و تجارتي ندارم، اكنون كاروان قوم تو براي تجارت آماده حركت به سوي شام است، خديجه دختر خويلد به افرادي از قريش شترهايش را مي دهد تا با مال او برايش تجارت كنند و اين افراد نيز سود مي برند. اگر تو نزد خديجه بروي وبراي رفتن به سوي شام وتجارت براي خديجه اظهار آمادگي كني تو را بر ديگران ترجيح خواهد داد، چون از صداقت و امانتداري تو خبر دارد[13].

پيامبر صلي الله عليه وسلم در مورد سخنان عمويش به فكر فرو رفت، اما ابوطالب تفكر محمد صلي الله عليه وسلم را قطع كرده وگفت: گر چه دوست ندارم تو به شام بروي، زيرا مي ترسم يهوديان قصد سويي به جانت كنند، اما چاره اي جز اين نيست[14].

خديجه زني امانتدار، شريف وتاجري ماهر بود كه كاروان تجاري او در كنار ديگر كاروانهاي قريش از همه جاي دنيا سر مي زد. خديجه اموال خود را به مرداني مي سپرد وهرچه سود به دست مي آمد نيمي از آن را به همان افراد مي داد، مهارت قريشي ها نيز در تجارت مشهور بود.

پيامبر صلي الله عليه وسلم به ابوطالب گفت: شايد خديجه خودش دنبال من كسي را بفرستد.

ابوطالب گفت: مي ترسم كسي قبل از تو نزد خديجه برود ومالش را تحويل گيرد. سخن ابوطالب با برادرزاده اش محمد، اينجا به پايان رسيد وازهمديگر جدا شدند[15].

خديجه از گفتگوي ابوطالب ومحمد صلي الله عليه وسلم بطريقي آگاه شد، او محمد صلى الله عليه وسلم را مي شناخت كه صداقت وامانت وي در مكه زبانزده خاص و عام است ومردم او را صادق وامين مي خوانند. خديجه گفت: نمي دانسته ام كه او چنين چيزي مي خواهد، سپس كسي را دنبال محمد صلي الله عليه وسلم فرستاد وگفت: به محمد بگو: از آن جا كه تو فردي هستي راستگو و امانتدار، كاروان تجاري مرا به شام ببر ومن دو برابر ديگران به تو مزد خواهم داد.

پيامبر صلي الله عليه وسلم بعد از شنيدن پيام خديجه نزد عمويش ابوطالب برگشت و آنچه از خديجه شنيده بود برايش تعريف نمود، ابوطالب گفت: برادرزاده ام! اين روزي را خداوند به تو حواله نموده است. كاروان خديجه آماده شد وپيامبر صلي الله عليه وسلم وميسره غلام خديجه به سوي شام حركت كردند، عموهاي پيامبر صلي الله عليه وسلم حمزه وابوطالب كاروانهاي ديگر را سفارش كردند كه مواظب برادرزاده شان باشند، كاروان به راه خود ادامه داد تا اينكه به منطقه شام به شهر بصري رسيد، محمد وميسره در بازار بصري نزديك عبادتگاه راهبي بنام ((نسطورا)) زير درختي اقامت گزيدند، راهب كه ميسره را از قبل مي شناخت نزد ميسره آمد و گفت: مردي كه درسايه آن درخت نشسته چه كسي هست؟ ميسره گفت: او قريشي واز اهل حرم است، راهب به او گفت: آن مردي كه زير درخت نشسته پيامبر است، سپس از ميسره پرسيد: آيا چشمهايش كمي قرمز هستند؟ ميسره گفت: بله، راهب گفت: او آخرين پيامبر است.

ميسره علاوه بر امانتداري، حسن رفاقت وفايده زياد در تجارت چيزهاي ديگري نيز در اين سفر مشاهده نمود، او مي ديد كه هنگام ظهر كه هوا به شدت گرم مي شد دو فرشته پيامبر را كه سوار بر شتر بود سايه مي كردند تا ازگرماي آفتاب در امان بماند[16].

ميسره وپيامبر صلي الله عليه وسلم از شام به سوي مكه بازگشتند قلب ميسره از محبت پيامبر صلي الله عليه وسلم مالامال بود. ميسره به اندازه اي پيامبر صلي الله عليه وسلم را دوست مي داشت كه گويا برده پيامبر است. چون آنها به مكه رسيدند ديدند كه خديجه در هنگام ظهر بيرون از خانه همراه چند زن كه نفيسه دختر منبه هم در ميان آنها به چشم مي خورد منتظر پيامبر صلي الله عليه وسلم وميسره بودند، پيامبر صلي الله عليه وسلم نزد خديجه آمد واو را از فايده وسودي كه در اين تجارت عايد شده بود خبر كرد، خديجه خوشحال شد ومزد پيامبر صلي الله عليه وسلم را دو چندان پرداخت نمود. نفيسه دختر منبه مي گويد كه خديجه بعداز بازگشت پيامبر صلي الله عليه وسلم مرا نزد او فرستاد تا از او خبرگيري نمايم، ومن نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم رفتم، و به او گفتم كه محمد چرا ازدواج نميكني؟ او گفت: چيزي در دست ندارم كه ازدواج نمايم.

نفيسه به او گفت: اگر زني كه در ثروت وزيبايي وشرافت مشهور وهم طراز تو باشد وخودش بخواهد با تو ازدواج كند آيا مي پذيري؟

پيامبر صلي الله عليه وسلم گفت: او چه كسي است؟ نفيسه گفت: خديجه، پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود: خوب، من چگونه مي توانم اين كار را بكنم؟

نفيسه گفت: خودم اين كار را انجام ميدهم[17].

نفيسه دختر منبه نزد خديجه آمد واو را خبر كرد، خديجه كسي را نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم فرستاد تا در موعد مقرر حضور بهم رساند. ونيز خديجه كسي را نزد عمويش عمروبن اسد فرستاد تا بيايد واو را به عقد محمد در بياورد وبرادر خديجه عروه بن خويلد در كنارش بود. روز ازدواج تعيين گرديد و در همان روز محمد وعموهايش و تعدادي از بني هاشم وعموي خديجه وبرادرش وتعدادي از خويشاوندان او، در خانه خديجه جمع شدند. وابوطالب عموي پيامبر صلي الله عليه وسلم سخن را آغاز نمود وگفت: سپاس خداوندي را كه ما را پرده دار و پاسبان وخادم خانه اش (كعبه) گردانيده است. برادرزاده ام از هر فردي كه با او مقايسه شود شريف تر و عاقل تر وبهتر است، گرچه ثروت ومالش اندك است.

اما بايد دانست كه مال سايه اي است كه از بين مي رود وچيزي است كه همواره درمعرض دگرگوني ونابودي قرار دارد. سپس ابوطالب گفت: محمد علاقه مند است با خديجه ازدواج كند وخديجه نيز علاقه دارد با او ازدواج كند، سپس مقدار مهريه را اعلام كرد.

در اين هنگام عموي خديجه عمروبن اسد بلند شد وخوبي محمد را بيان نمود واعلام كرد كه خديجه را با 20 شتر به عقد محمد در مي آورم، سپس شترهايي در خانه خديجه سربريدند وبه مردم غذا داده شد و از آنها پذيرايي به عمل آمد، وبعد بانوي بزرگ قريش با امين قريش زندگي زناشويي را آغاز نمودند. محمد صلى الله عليه وسلم كه كودكي خود را با يتيمي سپري كرده بود وخواهر وبرادري نيز نداشت محبت خديجه همسر مهربان او همه اين كمبودها را در زندگي وي رفع كرد، خديجه غلامش زيد بن حارثه را به پيامبر صلي الله عليه وسلم هديه كرد وپيامبر صلي الله عليه وسلم او را آزاد نمود و به فرزندي خود قبول كرد، بعد از مدتي اولين فرزند پيامبر صلي الله عليه وسلم، زينب به دنيا آمد، بعد از او قاسم وام كلثوم ورقيه به ترتيب پا به دنيا گذاشتند و آخرين فرزند خديجه فاطمه زهرا (رضي الله عنها) بود واين چنين خديجه مادر چهار فرزند پيامبر صلي الله عليه وسلم مي باشد.

عملكرد خديجه با دعوت ورسالت

پانزده سال از ازدواج خديجه ومحمد صلي الله عليه وسلم گذشت و در اين دوران خديجه در همه امور زندگي به شوهرش كمك نمود پيامبر صلي الله عليه وسلم اوقات طولاني را به گوشه نشيني وعبادت در غار حرا مي گذراند وچون از آنجا به خانه برميگشت خديجه با مهرباني وعشق وعلاقه او را به آغوش مي گرفت. در يكي از روزها برخلاف عادت، محمد صلى الله عليه وسلم در وقت هميشگي به خانه نيامد و بر اثر تاخير ايشان اضطراب وپريشاني تمام وجود خديجه را فرا گرفته بود، ناگهان محمد صلى الله عليه وسلم در حالي كه بدنش مي لرزيد وعرق مي ريخت وارد خانه شد وگفت: مرا بپوشانيد،‌ مرا بپوشانيد.

خديجه شتابان او را با چادري پوشاند، محمد صلى الله عليه وسلم داستان آمدن فرشته در غار حرا را تعريف كرد، خديجه بلافاصله نزد ورقه بن نوفل رفته واو را از ماجرا آگاه كرد، ورقه او را خبر كرد كه محمد صلي الله عليه وسلم به پيامبري مبعوث شده است، خديجه نزد محمدصلى الله عليه وسلم آمده و به او گفت: خوشحال باش اي پسر عمويم، وپايداري كن، سوگند به ذاتي كه جان خديجه در دست اوست اميدوارم كه تو پيامبر اين امت باشي.

خديجه مسلمان شد وستم قريش ومبارزه آنها با دعوت پيامبر صلي الله عليه وسلم آغاز گرديد وخديجه شاهد ستم هايي بود كه قريش بر پيامبر صلي الله عليه وسلم روا مي داشتند، او ستم ام جميل وشوهرش ابولهب را كه بر پيامبر مي كردند مي ديد ومشاهده مي كرد كه چگونه پيامبر صلي الله عليه وسلم و دعوتش را به باد مسخره مي گيرند، اما خديجه در برابر همه اين مشكلات صبر را پيشه كرد ومقاومت نمود.

رقيه دختر پيامبر صلي الله عليه وسلم وخديجه به عقد ازدواج عثمان بن عفان در آمد، بعد از درگذشت رقيه، دختر ديگر پيامبر صلي الله عليه وسلم به نام ام كلثوم به عقد عثمان در آمد، دختر ديگر پيامبر، زينب با پسر خاله اش ابوالعاص بن الربيع كه مادرش هاله بنت خويلد بود ازدواج نمود و فاطمه زهرا نيز به عقد علي مرتضي رضي الله عنه در آمد. قريش بر اثر دشمني با دعوت محمد صلي الله عليه وسلم با بني هاشم قطع رابطه نموده و آنها را به دره ها وكوههاي اطراف مكه بيرون راندند و هرگونه داد وستد با آنها را ممنوع اعلام كردند خديجه با جان ومالش همراه پيامبر صلي الله عليه وسلم راهي دره هاي اطراف مكه شد وتمام دارايي خود را در راه خدا خرج نمود وتحريم قريش سه سال ادامه پيدا كرد كه سالهاي بسيار سختي در زندگي پيامبر وخديجه وديگر بني هاشم بود.

كوچ در ميان دره ها مشكل بود بنابراين سلامتي خديجه در خطر قرارگرفت، اما بعد از مدتي كه تحريم لغو شد با قلبي سرشار از ايمان وتقوا به خانه اش برگشت. خديجه بعد از لغو شدن تحريم پژمرده و ضعيف شد پيامبر صلي الله عليه وسلم از اينكه خديجه بيمار بود پريشان گرديد، اما از آن جا كه به تقدير وقضاي الهي ايمان داشت آرام گرفت. در يكي از روزها، خديجه به نداي پروردگار لبيك گفت و درسن 65 سالگي جان به جان آفرين تسليم نمود، رسول اكرم صلي الله عليه وسلم پيشاپيش او را مژده بهشت داده بود.

زيرا خداوند، پيامبر صلي الله عليه وسلم را گفته بود كه ((بشر خديجة ببيت في الجنةمن قصب، لا صخب فيه ولا نصب)).

و خديجه در دامنه كوهي در قسمت بالاي مكه بنام ((جبل الحجون)) درمقبره خانواده خود به خاك سپرده شد ورسول اكرم صلي الله عليه وسلم او را با دستهاي خود در قبر گذاشت.

خداوند ام المؤمنين را رحمت كند واز او راضي باشد.

سوده دختر زمعه

خداوند متعال فرموده است:

﴿رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ وَأَرِنَا مَنَاسِكَنَا وَتُبْ عَلَيْنَا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ﴾ (البقرة: 128).

((اي پروردگار! ما دو نفر را چنان كن كه مخلص ومنقاد فرمان تو باشيم و از فرزندان ما ملت وجماعتي پديد آور كه تسليم تو باشند وطرز عبادت خويش را به ما نشان بده وبر ما ببخشاي، بي گمان تو بس توبه پذير ومهرباني)).

آغاز شگفت انگيز

بر اثر ستم مشركين مكه پيامبر صلي الله عليه وسلم اصحاب ويارانش را دستور داد تا به حبشه هجرت كنند، سوده اسلام آورده بود شوهرش سكران بن عمرو اسلام را پذيرفت وسوده وشوهرش جزء آن هشت نفر از بني عامر بودند كه در هجرت دوم، سرزمين واموال خود را در مكه ترك كرده واز طريق دريا راهي حبشه شدند، زيرا نجاشي پادشاه حبشه پادشاهي مهربان وجوانمرد بود.

سوده مدت زماني را در حبشه سپري كرد، بعد به مكه براي ادامه دادن راه صلح واسلام بازگشت.

اين آغاز داستان زندگي سوده بود، اما زندگي نامه سوده بيشتر از اين است كه اكنون از آن سخن مي گوييم[18].

سوده خواب مي بيند

سوده به شوهرش سكران بن عمرو گفت: پسر عمويم! ديشب خواب ديدم كه پيامبر صلي الله عليه وسلم پاي روي گردنم گذاشته است..!! بعد لحظه اي سكوت كرد وسپس سخنش را ادامه داد وتعبير اين خواب چيست؟!

سكران لحظه اي ساكت شد ودر مورد تعبير خواب همسرش به فكر فرو رفت، سپس گفت: اگر خواب تو درست باشد، من مي ميرم و پيامبر صلي الله عليه وسلم با تو ازدواج خواهد كرد.

سوده تعبيري كه شوهرش خواب او را كرده بود بعيد دانسته و آن را نپذيرفت و اظهار نظري در مورد تعبير همسرش ننمود.

بعد از مدتي سكران بن عمرو بيمار شد، سوده به تيمار داري و پرستاري از همسرش مشغول بود. در صبح يكي از روزها كه سوده در كنار همسرش مشغول رسيدگي به او بود به شوهرش گفت: ديشب خواب ديدم كه به پهلو دراز كشيده ام وماه همچون شيشه اي شكست و از آسمان روي من فرو ريخت... سوده لحظه اي سكوت كرد سپس به سخنش ادامه داد وگفت: تعبير اين خواب چيست؟!

سكران ببن عمرو به ياد خوابي افتاد كه درگذشته اي دور همسرش براي او تعريف كرده بود، بعد گفت: اي سوده! من در بستر بيماري خواهم مرد، وپيامبر صلي الله عليه وسلم با تو ازدواج خواهد كرد.

سوده از تعبيري كه شوهرش در مورد خواب به عمل آورد وحشت نمود وبا خودش گفت: اين تعبير درست نيست، و شوهرش را به حال خودش رها كرد.

ديري نگذشت كه سكران چشم از جهان فروبست وسوده براي از دست دادن شوهرش كه پسر عمويش بود، به شدت غمگين شد.

ازدواج

در آن روزها و درميان آن همه اندوه وغم، ابوطالب عموي پيامبر صلي الله عليه وسلم وخديجه در گذشتند وپيامبر صلي الله عليه وسلم ازدست دادن عمو وهمسرش به شدت غمگين بود.

اصحاب پيامبر صلي الله عليه وسلم ناراحتي پيامبر را احساس نمودند وبه فكر چاره افتادند كه چگونه پيامبر صلي الله عليه وسلم را از اين وضعيت بحراني وفضاي افسرده برهانند.

بنابر اين خوله دختر حكيم همسر عثمان بن مظعون يكي از زنان مهاجر به حبشه را نزد رسول اكرم صلي الله عليه وسلم فرستادند، خوله نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم آمد وگفت: اي پيامبر خدا! ترا مي بينم كه بر اثر ازدست دادن خديجه خيلي غمگين هستي.

پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود: آري، درست است خديجه كدبانوي خانه ام و مادر فرزندانم بود.

خوله گفت: چرا با زني ازدواج نمي كني كه جاي خديجه را پر كند؟! سپس گفت: مي تواني با عايشه يا سوده ازدواج كني، پيامبر صلي الله عليه وسلم بعد از كمي تأمل گفت: برو در مورد ازدواج من با آن دو صحبت كن.

خوله نزد سوده كه درخانه پدرش بود رفت وگفت: آيا مي داني كه خداوند چه خير وبركت بزرگي برايت آورده؟! سوده با تعجب از خوله پرسيد آن خير وبركت چيست؟!

خوله گفت: پيامبر صلي الله عليه وسلم مرا فرستاده تا تو را براي او خواستگاري كنم. سوده بلا فاصله به ياد خوابي كه ديده بود وتعبيري كه شوهرش در مورد آن خواب كرده بود افتاد.

سوده گفت: دوست دارم اين پيوند انجام گيرد!

نزد پدرم برو ومسئله را با او در ميان بگذار.

خوله نزد پدر سوده وپيرمردي بود وچشمانش تار وضعيف شده بودند رفت و به او گفت: مرا محمد براي خواستگاري سوده فرستاده است.

پدر سوده گفت: مرد مناسبي است. سوده چه مي گويد؟

خوله گفت: سوده راضي است ودوست دارد اين پيوند صورت گيرد.

پدر سوده گفت: سوده را نزد من بيار، هنگامي كه سوده آمد پدرش جريان را با او در ميان گذاشت، سوده نيز موافقت نمود. آنگاه پدر سوده محمد صلي الله عليه وسلم را به خانه اش خواند ودختر خود را به عقد او در آورد و بدين صورت سوده پا به خانه محمد صلي الله عليه وسلم گذاشت. و آن حضرت صلي الله عليه وسلم از ازدواج با عايشه به خاطر كوچكي سنش منصرف گرديد.

سوده دختر زمعه بن قيس عامري اولين زني بود كه پيامبر صلي الله عليه وسلم بعد از وفات خديجه با او ازدواج كرد ونيز تا سه سال تنها زن پيامبر صلي الله عليه وسلم بود كه بعد از گذشت سه سال پيامبر صلي الله عليه وسلم با عايشه ازدواج كرد واو را به خانه خود آورد[19].

سوده زني شريف وبزرگوار بود[20] وكسي بود كه به خاطر بالا بودن سنش نوبت خود را به عايشه هديه نمود[21].

سوده احاديث پيامبر صلي الله عليه وسلم را روايت مي نمود وبخاري احاديث او را ذكر كرده است. ابن عباس نيز از سوده حديث روايت مي كرد.

روزي سوده به پيامبر صلي الله عليه وسلم گفت: اي رسول خدا! ديشب در نماز به شما اقتدا نمودم وشما چنان ركوع را طولاني كرديد كه من بيني ام را با دست گرفتم تا مبادا خون از بيني ام بيرون بيايد، رسول اكرم صلي الله عليه وسلم خوشحال شد وتبسم نمود.

هنگامي كه پيامبر صلي الله عليه وسلم به مدينه تشريف آورد زيد و ابورافع را به مكه فرستاد و به آنها دو شتر و پانصد درهم داد تا خانواده او را از مكه به مدينه بياورند، زيد وابو رافع به مكه رفته وفاطمه وام كلثوم وسوده بنت زمعه وام ايمن واسامه فرزند زيد رضي الله عنهم را به مدينه آوردند.

سوده در ماه شوال سال پنجاه وچهار هجري يعني چهل سال بعد از وفات رسول اكرم صلي الله عليه وسلم دار فاني را وداع گفت واز جهان چشم فرو بست. او عمر دراز خود را با عبادت وذكر الهي گذرانده بود.

رحمت خداوند بر ام المؤمنين سوده باد.

عايشه [22]

«سه شب تو را در خواب ديدم كه فرشته تو را در حالي كه در پارچه اي ابريشمي پيچانده شده بودي، نزد من مي آورد، من پارچه را از چهره ات برداشتم ديدم كه تو هستي، وگفتم: اگر از جانب خدا است اين كار انجام خواهد گرفت»[23]. (پيامبر صلي الله عليه وسلم به عايشه).

ازدواج آسماني

 خوابي كه پيامبر صلي الله عليه وسلم در آن عايشه را ديده بود وشب دوم نيز دو باره آن خواب را ديد در آنصدايي شنيد كه كسي به او گفت: اي پيامبر خدا! اين زن غمهاي تو را كاهش مي دهد وجانشين خوبي براي خديجه خواهد بود.

پيامبر صلي الله عليه وسلم تعجب كرد كه در دو شب پي در پي چنين خواب مي بيند! بنابراين فرمود: اگر اين خواب از جانب خداوند باشد خداوند آن را به انجام خواهد رساند.

و آنچه بيشتر، پيامبر صلي الله عليه وسلم را به تعجب وحيرت وا مي داشت اين بود كه: عايشه دختر ابوبكر هنوز كم سن وسال بود، چگونه مي توان با دختر بچه اي در اين سن وسال ازدواج كرد؟! وچگونه اين دختر بچه كوچولو مي تواند جاي خالي خديجه را پر كند؟

پيامبر صلي الله عليه وسلم طبق عادت هميشگي همواره به خانه دوست خود ابوبكر رضي الله عنه رفت وآمد مي كرد، عايشه بزرگ شده بود، بعد از وفات خديجه، خوله دختر حكيم زن عثمان بن مظعون نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم آمد و به او پيشنهاد كرد تا با سوده و عايشه ازدواج نمايد، پيامبر صلي الله عليه وسلم به خوله فرمود: ((نزد آنها برو ودر مورد ازدواج با من سخن بگو)).

پيامبر صلي الله عليه وسلم با سوده ازدواج كرد ودر همان وقت خوله به خانه ابوبكر صديق رضي الله عنه نزد همسر ابوبكر، (ام رومان) دختر عامر رفت. ام رومان زني بود كه پيامبر در مورد او فرمود: هر كسي دوست دارد كه به يكي از حورهاي بهشت نگاه كند به ام رومان نگاه كند[24].

خوله گفت: آيا مي داني كه خداوند چه خير وبركتي بر شما نازل كرده است؟ ام رومان با خوشحالي پرسيد آن خير وبركت چيست؟ خوله گفت: مرا پيامبر خدا صلي الله عليه وسلم فرستاده تا عايشه را براي او خواستگاري كنم.

ام رومان گفت: منتظر باش تا ابوبكر بيايد.

ابوبكر آمد وخوله به او گفت: خداوند خير وبركت بزرگي به شما عنايت فرموده است! ابوبكر پرسيد چه خيروبركتي؟ خوله گفت: مرا پيامبر صلي الله عليه وسلم براي خواستگاري عايشه فرستاده است. ابوبكر گفت: عايشه برادرزاده آن حضرت به حساب مي رود، آيا مناسب است كه او با برادرزاده اش ازدواج كند؟

رسول اكرم صلي الله عليه وسلم وقتي گفته ابوبكر را از زبان خوله شنيد گفت: برگرد و به ابوبكر بگو تو برادر اسلامي وديني من هستي وايرادي ندارد كه من با دختر تو ازدواج كنم.

وقتي خوله نزد ابوبكر بازگشت و به اوخبر داد كه اين ازدواج ممنوعيت واشكالي ندارد. ابوبكر به خوله گفت: منتظر باش تا برگردم. وقتي ابوبكر خانه را ترك كرد، ام رومان به خوله گفت: عايشه نامزد جبير فرزند مطعم بن عدي است وابوبكر تاكنون هيچ وعده اي از وعده هايش را خلاف نكرده است و مطعم وفرزند او از مشركين بودند، هنگامي كه ابوبكر نزد آنها رفت و آنها را از خواستگاري عايشه مطلع كرد، مادر جبير به مطعم گفت: اگر فرزند مان با دختر ابوبكر ازدواج كند از دين قريش بر ميگردد وممكن است دين محمد صلي الله عليه وسلم را كه دوست ابوبكر است بپذيرد بنابر اين نبايد فرزند مان با دختر ابوبكر ازدواج كند. ابوبكر از وعده اش آزاد شد چون او هرگز دخترش را به عقد فرد مشركي در نمي آورد، ابوبكر به خانه برگشت و با ازدواج پيامبر صلي الله عليه وسلم با عايشه موافقت كرد.

در آن هنگام عايشه دختر بچه اي هفت ساله بود. وحالات آغازين اسلام وستم مشركين را كه بر پيامبر صلي الله عليه وسلم روا مي داشتند مشاهده مي نمود.

مسلمين به حبشه هجرت كردند، پيامبر صلي الله عليه وسلم از خانه ابوبكر به سوي مدينه هجرت نمود.

بعد از اينكه پيامبر صلي الله عليه وسلم در مدينه مستقر شد ابوبكر فرزندش عبدالله را فرستاد تا خانواده او را از مكه بياورد. خانواده ابوبكر از مكه به سوي مدينه رهسپار گرديد بعد از رسيدن به مدينه مدت درازي گذشت تا اينكه عايشه با پيامبر صلي الله عليه وسلم ازدواج و به خانه او برده شد. براي عروسي پيامبر صلي الله عليه وسلم جشن وليمه برقرار نگرديد وهيچ حيواني سربريده نشد، بلكه كمي شير از خانه سعد بن عباده آورده شده وهر دو از آن نوشيدند وعايشه به همسري پيامبر صلي الله عليه وسلم در آمد.

فضيلت عايشه رضي الله عنها

عايشه در مورد خود چنين مي گويد: هفت امتياز به من داده شده كه به جز به مريم دختر عمران، به كسي ديگر از زنان چنين امتيازاتي داده نشده است.

جبرئيل عليه السلام در خواب، صورت مرا به پيامبر نشان داده وبه او گفت كه با من ازدواج كند، من تنها زن دو شيزه پيامبر صلي الله عليه وسلم هستم، رسول اكرم صلي الله عليه وسلم در حالي از دنيا رفت كه سرش در آغوش من قرار داشت، او را در خانه ام دفن كردند، فرشتگان اطراف خانه ام حلقه زده بودند، پيامبر صلي الله عليه وسلم با من در بستر خواب بود كه وحي نازل شد، ومن دختر خليفه پيامبر وتصديق كننده او، هستم ونزد شخصي پاكيزه بودم، و به من وعده بخشش و روزي خوب نزد خداوند داده شده است[25].

ذهبي در مورد حضرت عايشه رضي الله عنها مي گويد: (او مطلقا، فقيه ترين زن امت اسلامي است). عمرو بن عاص رضي الله عنه از پيامبر صلي الله عليه وسلم پرسيد: اي پيامبر خدا! چه كسي را از همه مردم بيشتر دوست داريد؟ فرمود: عايشه را. عمرو گفت: از مردان چه كسي را بيشتر از همه دوست داري؟ فرمود: پدر عايشه ابوبكر را[26].

بعضي مردم در غزوه بني مصطلق عايشه را تهمت زده وبر او دروغ بستند اما خداوند از آسمان آيه فرستاد واو را تبرئه نمود وبه پاكدامني او شهادت داد.

عايشه، پيامبر صلي الله عليه وسلم را به شدت دوست مي داشت تا جايي كه در اين مورد با ديگران رقابت مي كرد، رسول اكرم صلي الله عليه وسلم به عايشه گفت: دوستي من نسبت به تو حلقه آهني وناگسستني است.

از بس كه پيامبر برادر را دوست داشت و او نيز به پيامبر صلي الله عليه وسلم محبت مي ورزيد، هميشه مي گفت: دوست دارم زنان خانواده ما در ماه شوال ازدواج كنند. وقتي پرسيد كه چرا؟ گفت: رسول اكرم صلي الله عليه وسلم مرا در ماه شوال عقد كرد ودر شوال مرا به خانه خود برد، ومن از همه زنان پيامبر صلي الله عليه وسلم بهره بيشتري از آن حضرت بردم.

او بر اثر محبت پيامبر صلي الله عليه وسلم غيرتش جوش مي كرد ورشك مي برد، پيامبر صلي الله عليه وسلم با لبخند مي پرسيد: غيرت ات وجوش كرد؟ عايشه مي گفت: چگونه بر محبت پيامبر خدا صلي الله عليه وسلم غيرتم جوش نكند وبر ديگران رشك نبرم. عايشه مي گويد: درهنگام وفات پيامبر صلي الله عليه وسلم ديدم ايشان صلي الله عليه وسلم در آغوشم سنگيني مي كند به چهره اش نگاه كردم ديدم چشمهايش را باز كرده و به سوي آسمان نگاه دوخته ومي گويد: بلكه يار و دوست بالا را اختيار مي كنم.

گفتم: اي پيامبر خدا! به تو اختيار داده شده كه از دنيا و آخرت يكي را قبول كني وسوگند به ذاتي كه تو را به حق مبعوث داشته تو بهترين اختيار كردي، رسول اكرم صلي الله عليه وسلم در آغوش من وفات كرد، سرش را بر بالش گذاشتم وبلند شدم وبا ديگر زنها شروع به گريه كردن نمودم[27].

عايشه رضي الله عنها سالهاي زيادي بعد از پيامبر صلي الله عليه وسلم زنده بود و مرجع اساسي مسلمين در حديث وسنت وفقه به شمار مي رفت.

معتمدين وبزرگان تابعين كه در عصر عايشه زيسته اند در مورد او مي گويند: اگر علم و دانش عايشه با علم زنان پيامبر صلي الله عليه وسلم و تمام زنان دنيا مقايسه شود، علم عايشه بيشتر خواهد بود[28].

عايشه هزاران حديث از احاديث پيامبر صلي الله عليه وسلم را حفظ كرده بود.

عايشه در ماه رمضان در سن 66 [29] سالگي از اين جهان رخت بربست. ابوهريره نماز جنازه او را خواند وبزرگ بانوي اسلام در قبرستان بقيع به خاك سپرده شد.

وقتي ام سلمه را خبر كردند كه عايشه فوت كرده است گفت: سوگند به خدا كه پيامبر صلي الله عليه وسلم او را از همه بيشتر دوست مي داشت به جز پدرش كه از همه مردم نزد پيامبر محبوب تربود[30].

حفصه دختر عمر رضي الله عنه [31]

«حفصه با كسي ازدواج خواهد كرد كه از عثمان بهتر است وعثمان با كسي ازدواج مي كند كه از حفصه بهتر است»[32]. رسول اكرم صلي الله عليه وسلم.

داستان ازدواج

كلماتي كه به عنوان در آمدي بر سيره حفصه در ابتداي صفحه ذكر شد كلماتي هستند كه پيامبر صلي الله عليه وسلم با اين كلمات چهره اندوهگين و افسرده عمر بن خطاب را شاد وبشاش نمود. حفصه دختر عمر، شوهرش ((نيس بن حذيف سهمي) را از دست داده بود اما خودش هنوز جوان وكوچك بود[33].

عمر -رضی الله عنه- نزد ابوبكر -رضی الله عنه- رفت وبه او پيشنهاد كرد كه با دخترش حفصه ازدواج كند اما ابوبكر سكوت را اختيار كرد وچيزي نگفت وعمر نزد عثمان -رضی الله عنه- رفت و به او گفت كه با دخترم ازدواج كن. عثمان گفت: من قصد ازدواج ندارم، احساسات عمر جريحه دارشده واو احساس مي كرد كه رفتار ابوبكر وعثمان مناسب با شخصيت عمر نبوده است، بنابر اين عمر اندوهگين وافسرده نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم آمد ورسول اكرم صلي الله عليه وسلم با اين جمله عمر را مسرور نمود و به عمر گفت: حفصه با كسي ازدواج مي كند كه از عثمان بهتر است وعثمان با كسي ازدواج خواهد كرد كه از حفصه بهتر است.

عمر هدف پيامبر صلي الله عليه وسلم را فهميد ودانست كه او با اين كلمات از حفصه خواستگاري مي كند، بنابر اين با شادي وسرور به خانه برگشت و در راه ابوبكر را ديد ابوبكر ازگفتگوي او وپيامبر صلي الله عليه وسلم خبر شده بود بنابر اين به عمر گفت: هنگامي كه تو به من پيشهاد كردي كه با دخترت حفصه ازدواج كنم ومن نپذيرفتم شايد از من ناراحت وخشمگين شدي. اما من چون شنيده بودم كه پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود كه قصد ازدواج با حفصه را دارد چيزي نگفتم ونپذيرفتم ونيز نمي خواستم راز پيامبر صلي الله عليه وسلم را فاش كنم، اگر پيامبر صلي الله عليه وسلم قصد ازدواج با حفصه را نداشت من قبول مي كردم[34]. عمر نيز دليل سكوت ابوبكر را دانست بعدا پي برد كه عثمان بر اثر درگذشت همسرش رقيه دختر پيامبر صلي الله عليه وسلم غمگين بوده است ونيز آرزو دارد با خواهر رقيه يعني با ام كلثوم ازدواج نمايد، پيامبر صلي الله عليه وسلم با حفصه ازدواج كرد تا دل دوست جوانمردش عمر را بدست بياورد ضمنا از شوهر فقيد مجاهد ومهاجر حفصه كه در راه اسلام جهاد كرده و شهيد شده بود تجليل نمايد وحفصه به خانه پيامبر صلي الله عليه وسلم پيوست.

فضيلت حفصه

از جمله فضايل حفصه مي توان به اين اشاره كرد: كه جبرئيل در مورد او به پيامبر گفت: حفصه روزه دار وشب نشين است، وهمسر شما صلي الله عليه وسلم در بهشت خواهد بود[35].

حفصه نوشتن را از شفا دختر عبدالله العدويه يادگرفته بود. حفصه زني نيكو وپاكيزه وپرهيزگار بود حدود شصت حديث وكل قرآن را از برداشت ونقش مؤثري در جمع آوري قرآن ايفاء نمود.

حفصه وماريه

دريكي از روزها حفصه براي ديدار پدرش رفته بود، ماريه قبطي براي كار شخصي نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم آمده بود. پيامبر صلي الله عليه وسلم خانه ماريه را از ديگر زنانش كه خانه اش در كنار مسجد بود جدا ودر جايي ديگر ساخته بود، پيامبر صلي الله عليه وسلم ماريه را با خود به داخل خانه حفصه برد، حفصه وقتي به خانه برگشت ديد كه پرده اتاق پايين كشيده شده است دانست كه پيامبر صلي الله عليه وسلم همراه زنش ماريه داخل خانه است. حفصه منتظر ماند و غيرتش به جوش آمد وقتي ماريه از خانه بيرون شد حفصه گريه كنان و ناراحت وارد خانه شد وگفت: چون من نزد تو اهميتي ندارم تو او را وارد خانه ام نموده اي، پيامبر صلي الله عليه وسلم وقتي ناراحتي وپريشاني حفصه را ديد گفت: اگر تو از اين موضوع درگذر كني وراز مرا فاش نكني سوگند مي خورم كه ماريه بر من حرام است، اما حفصه راز پيامبر صلي الله عليه وسلم را با عايشه تعريف كرد. و جريان ميان همه زنان پيامبر صلي الله عليه وسلم فاش شد.

زنان پيامبر صلي الله عليه وسلم ناراحت شدند و گفتند: پيامبر صلي الله عليه وسلم دختر ابوبكر را بر ما ترجيح مي دهد وما صبر نموده ايم و اكنون اين كنيز قبطي را نيز بر ما ترجيح مي دهد، ديگر براي ما ارزشي باقي نمانده است.

پيامبر صلي الله عليه وسلم از طرف خداوند خبر شد كه حفصه رازي را كه ميان او وپيامبر صلي الله عليه وسلم بوده فاش ساخته است.

پيامبر صلي الله عليه وسلم بر حفصه خشمگين شد تا جايي كه شايع شد پيامبر او را يك طلاق داده وبعد به خاطر عمر كه بسيار غمگين شده بود رجوع نموده است ونيز جبرئيل به پيامبر صلي الله عليه وسلم گفته بود: نزد حفصه برگرد او روزه دار و شب نشين وهمسر تو در بهشت است.

حفصه به سبب خدا ترسي وپرهيزگاري ومحبت شديدي كه نسبت به پيامبر صلي الله عليه وسلم داشت ازكارش پشيمان بود و از آن به بعد طبق دستورات خدا وپيامبرش زندگي را گذراند او زندگي را با روزه داري در روزها وعبادت در شبها سپري نمود وجز تقوا وخداترسي چيزي ديگر از او سر نزد.

بعد از اينكه قرآن نوشته شد حفصه براي حفاظت ونگاهداري آن انتخاب گرديد، قرآن را كه خداوند بر پيامبرش نازل كرده بود توسط مردان حفظ شد و آن را در سينه هايشان جاي داده بودند ونيز بر بعضي از تكه هاي كاغذ وپارچه نوشته شده بود، عمر به ابوبكر پيشنهاد كرد تا قرآن را بنويسد بنابر اين زيد قرآن را نوشت وحفصه در خانه اش نگهداري نمود.

ودر عهد ابوبكر وعمر همچنان قرآن در خانه او نگهداري مي شد، تا اينكه در عهد عثمان مصاحف جمع آوري گرديد وفقط يك مصحف بنام مصحف انتشار يافت.

حفصه حافظ حديث بود، او احاديث زيادي از پيامبر صلي الله عليه وسلم روايت كرد، شصت حديث از او روايت شده كه امام بخاري ومسلم هر دو سه حديث را متفقا روايت كرده اند وشش حديث را امام مسلم به تنهايي روايت كرده است[36].

ام المؤمنين حفصه نسبت به دنيا بي علاقه بود، تا اينكه حادثه شهادت حضرت عثمان رضي الله عنه رخ داد و عايشه از حفصه خواست كه همراه او براي خون خواهي عثمان بيرون رود، حفصه عايشه را تائيد كرد اما برادر حفصه عبد الله بن عمر او را از بيرون رفتن منع نمود، بنابراين حفصه در خانه اش باقي ماند واز برادرش اطاعت كرد، حفصه هيچگاه اين نصيحت وخيرخواهي برادرش را فراموش نمي كرد و هميشه به مقام وبرتري وخيرانديشي او اعتراف مي نمود.

روزهاي وسالها همچنان مي گذشت تا اينكه در سال چهل وپنج هجري دچار ضعف وبيماري گرديد وحيات را به درود گفت، امير وقت، مروان به حكم بر جنازه اش نماز خواند سپس جنازه ام المؤمنين به سوي قبرستان بقيع برده شد و در آن جا برادرانش عبدالله و عاصم خواهرشان را در قبر گذاشته وبه خاك سپردند. ام المؤمنين حفصه در عمر شصت سالگي از جهان رخت بربست. او زني بود كه به بهشت مژده داده شده بود. رحمت خداوند بر ام المؤمنين باد

زينب بنت خزيمه مادر بينوايان[37]

﴿وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِيناً وَيَتِيماً وَأَسِيراً * إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلا شُكُوراً * إِنَّا نَخَافُ مِنْ رَبِّنَا يَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِيراً * فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِكَ الْيَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُوراً * وَجَزَاهُمْ بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيرا﴾ (الانسان: 8- 12).

((وخوراك مي دادند به بينوا ويتيم واسير به خاطر دست داشت خدا. ما شما را تنها به خاطر ذات خدا خوراك مي دهيم و از شما پاداش و سپاسگزاري نمي خواهيم. ما از (عذاب) پروردگارمان مي ترسيم از روز بس ترشرو وسخت اخمويي به همين خاطر، خداوند آنان را از شر و بلاي آن روز محفوظ مي دارد و ايشان را به خرمي وشادماني مي رساند ودر برابر صبري كه نموده اند خداوند بهشت وجامه ابريشمين را پاداششان ميكند)).

سخاوت ام المؤمنين زينب بنت خزيمه

سخاوت يعني بدون تكلف با سادگي و آساني چيزي را به كسي بخشيدن، وكريم وسخي به كسي گفته مي شود كه به مردم بدون اينكه عوض بگيرد نفع برساند. سخاوت يعني بدون هدف وغرضي مردم را بهره مند كردن، نه اينكه سخاوت به معني بخشيدن مال براي دفع ضرر ويا رهايي از مذمت مردم[38].

سخاوت در قرآن تحت عنوان نيكي وپرهيزگاري يادشده است.

زينب مادر بينوايان نيز سخاوتش اينگونه بود كه او را مادر هر مستمند ونيازمندي كه به كمك احتياج داشت قرارداده بود.

او به عنوان مادر بينوايان (ام المساكين) مشهور بود زيرا سايه مهر وعطوفت او همواره برسر فقرا وبينوايان بود، ايشان قبل از اسلام و در عصر جاهليت نيز به ام المساكين (مادر بينوايان) معروف بود و اسلام كه آمد يكي از تعاليم حيات بخش همان بود كه زينب از نظر اخلاقي به آن پايبند بود، يعني، كمك ونيكي با فقرا. واين صفت افرادي است، كه وجود شان نيرومند ودلهايشان نرم وهمت شان بلند و بالاست. اما مؤرخين سيرت امهات المؤمنين در مورد زينب چه گفته اند؟

يكي از مؤرخين مي گويد: او از بس كه با مردم خوبي مي كرد ام المساكين خوانده مي شد.

او زينب بنت خزيمه بن حارث بن عبدالله الهلالي است. در جاهليت ام السماكين (مادر بينوايان) خوانده مي شد[39].

او را ام المساكين مي گفتند چون به مستمندان زيادي غذا مي داد[40].

صدقات فراواني به فقرا مي داد و با آنها نيكي واحسان ميكرد.

زندگي زينب قبل از ازدواج با پيامبر صلي الله عليه وسلم

ام المساكين سيزده سال قبل از بعثت پيامبر صلي الله عليه وسلم به دنيا آمد. وقتي بزرگ شد از همه دختران مكه بهتر بود. مؤرخين نوشته اند كه او قبل از پيامبر صلي الله عليه وسلم با عبدالله بن جحش ازدواج كرد وعبدالله در جنگ احد كشته شد. وبعضي گفته اند كه او با طفيل بن حارث ازدواج كرده بود اما طفيل او را طلاق داد وبرادر طفيل، عبيده بن حارث مطلبي با او ازدواج كرد ودر جنگ بدر و يا احد به شهادت رسيد، به هرحال اين زن سخاوتمند ومادر بينوايان در راه اسلام شوهرش را هركس كه بود از دست داد و مي بايست اسلام با او مهرباني و عطوفت نشان مي داد. اين كار بايد چگونه انجام مي گرفت؟

ازدواجي مبارك

در سال سوم هجري مشركين مكه توطئه كردند ولشكري را جمع نموده وبراي پيكار با پيامبر صلي الله عليه وسلم حركت كردند، جنگ در گرفت وبه ظاهر مشركين پيروز شدند وتعداد زيادي از مسلمين به شهادت رسيدند، حمزه عموي پيامبر صلي الله عليه وسلم وشير مرد اسلام در اين جنگ به شهادت رسيد، همسر زينب در اين جنگ شهيد شد، زينب با از دست دادن همسر خود به شدت غمگين گرديد وشهيد شدن همسرش مصيبت بزرگي براي زينب بود، او ديگر خودش را در مدينه تنها مي ديد زيرا از مكه هجرت كرده بود و در مدينه كسي را جز خدا نداشت.

اما خداوند بندگان صالحش را مي نوازد وزينب در مقامي از تقوا وخداترسي قرار داشت كه خداوند بي درنگ مشكل او را حل نمود و وقتي عدتش تمام شد چند روزي نگذشته بود كه پيامبر صلي الله عليه وسلم از او خواستگاري نمود. او امر ازدواج خود را به پيامبر صلي الله عليه وسلم واگذار كرد چون در مدينه كسي را نداشت كه ولي امر او باشد و محمد صلى الله عليه وسلم بهترين سرپرست و ولي امر او بود، اما عمويش عمرو هلالي آمد تا زينب را به ازدواج پيامبر صلي الله عليه وسلم در بياورد پيامبر صلي الله عليه وسلم مبلغ چهار صد درهم به عنوان مهريه به زينب داد وبراي او اتاقي مانند اتاقهاي زنانش ساخت، و زينب مادر بينوايان به عنوان همسر پيامبر صلي الله عليه وسلم ومادر مؤمنان در خانه پيامبر صلي الله عليه وسلم اقامت گزيد.

روزهايي در كنار پيامبر صلي الله عليه وسلم

زينب روزهايي كمي حدود دو ماه در خانه پيامبر صلي الله عليه وسلم گذراند. عايشه وحفصه آن طور كه نسبت به ديگر همسران پيامبر صلي الله عليه وسلم كه به تازگي به همسران پيامبر مي پيوستند رشك مي بردند نسبت به زينب نه رشك مي بردند ونه غيرتشان به جوش مي آمد، عايشه وحفصه ميدانستند پيامبر صلي الله عليه وسلم به خاطر تجليل از سخاوت وبخشش زينب او را به همسري برگزيده است ونيز مهرباني وعطوفت پيامبر صلي الله عليه وسلم سبيي ديگر در ازدواج پيامبر صلي الله عليه وسلم با زينب بود.

روزها به سرعت مي گذشت وبه گفته مؤرخين شصت روز[41] از زندگي پيامبر صلي الله عليه وسلم وزينب گذشت كه زينب از جهان چشم فرو بست بنابراين زندگي با او ياري نكرد تا حديثي روايت نمايد بلكه فروتنانه به لقاي پروردگارش شتافت، در واقع اين چند روز زندگي با پيامبر صلي الله عليه وسلم تجليل از زينب ومرحله اي بود براي انتقال به بهشت جاويدان.

مادر بينوايان وفات كرد وحديثي از پيامبر صلي الله عليه وسلم روايت نكرد[42]. او در سن سي سالگي در عنفوان جواني در ربيع الاخر سال چهارم هجري چشم از جهان فروبست ودر قبرستان بقيع به خاك سپرده شد[43].

ام سلمه [44]

«بار خدايا غم او را برطرف كن، و به او شوهري بهتر از ابو سلمه عطا كن». تسليت رسول اكرم صلي الله عليه وسلم به ام سلمه هنگام درگذشت شوهرش ابوسلمه.

خداحافظي با ابوسلمه

عبدالله بن عبدالاسد بن المغيره پسر بره دختر عبدالمطلب، پسر عمه پيامبر صلي الله عليه وسلم و برادر رضاعي اش بود، او يكي از قهرمانان اسلام در جنگ احد ومورد اعتماد پيامبر صلي الله عليه وسلم وشوهر ام سلمه بود، در جنگ احد زخمي شده بود. پيامبر صلي الله عليه وسلم در روز غزوه عشيره، ابوسلمه را امير مدينه مقرر كرده بود وقتي پيامبر صلي الله عليه وسلم از غزوه عشيره برگشت لشكري صد و پنجاه نفري به فرماندهي ابوسلمه براي جنگ با بني اسد كه بعد از شكست مسلمانان در جنگ احد، به آنها چشم طمع دوخته بودند، فرستاد. ابوسلمه در مسئوليتي كه به عهده او گذاشته شد موفق گرديد و پيروز مندانه به مدينه بازگشت، اما زخمي كه درجنگ احد به او رسيده بود. هنوز بهبود نيافته بود تا اينكه بر اثر همان زخم به بستر بيماري افتاد، ام سلمه دركنار شوهرش به تيمار داري ومراقبت از او مشغول بود، پيامبر صلي الله عليه وسلم چندين بار به عيادت ابوسلمه آمد.

در يكي از روزها كه پيامبر صلي الله عليه وسلم براي عيادت ابوسلمه آمده بود ابوسلمه آخرين نفسهاي زندگي را مي كشيد و پيامبر صلي الله عليه وسلم در كنارش براي او دعا خير مي نمود ابوسلمه جان به جان آفرين تسليم نمود، پيامبر صلي الله عليه وسلم آنروز بر جنازه او به جاي چهار تكبير نه تكبير گفت، از ايشان سؤال شد آيا به فراموشي اينقدر تكبير گفته است؟ فرمود: نه فراموش كردم نه اشتباهي رخ داد، اگر هزار تكبير بر جنازه ابوسلمه مي گفتم بازهم شايسته آن بود.

ام سلمه از درگذشت همسرش ناراحت شد و به گريه افتاد واين جمله را بارها تكرار مي كرد: (إنا لله وإنا إليه راجعون) (ما از آن خداونديم وبه سوي او باز مي گرديم). (خدايا مرا در مصيبتي كه برايم پيش آمده است پاداش بده، وبعد از مصيبت زندگي ام را بهتر كن)[45].

ازدواجي مبارك

ام سلمه بعد از وفات شوهرش روزهاي سخت واندوهناكي را مي گذراند، فرزندانش ((عمرو، دره وزينب)) را اطراف خود جمع مي نمود و وقتي آنها را يتيم مي ديد كه پدرشان را ازدست داده اند بيشتر اندوهگين مي شد، چهار ماه از وفات شوهرش گذشته وعدتش به پايان رسيده بود، ابوبكر وعمر از او خواستگاري كردند.

ام سلمه به خاطر تربيت وپرورش فرزندان خود از ازدواج اباء ورزيد، خداوند ازدواجي زيبا وسرنوشتي خوب براي ام سلمه تدارك ديده بود، خداوند، سرپرستي، مهربان ونيكو براي فرزندان ام سلمه بدو بخشيد.

پيامبر صلي الله عليه وسلم فردي را براي خواستگاري ام سلمه فرستاد، وقتي ام سلمه را گفتند كه پيامبر صلي الله عليه وسلم از تو خواستگاري نموده است ونظر تو چيست؟ ام سلمه حيران شد كه چه عذري بيان كند، بالاخره تصميم نهايي خود را گرفت وچنين عذر آورد: من جواني را سپري كرده ام، بچه هاي زيادي دارم، ونيز تند مزاج هستم شايد باعث ناراحتي ديگر زنانت شوم، معلوم نيست اولياي من با اين پيوند موافقت كنند يا خير و...

پيامبر صلي الله عليه وسلم درپاسخ ام سلمه فرمود: اگر سن تو بالا است سن من از تو بزرگتر است، فرزندانت را به خدا وپيامبرش واگذار كن، واما اينكه مي گويي تند مزاج هستم خداوند تند مزاجي تو را از بين خواهد برد، واولياي تو با ازدواج با من موافقت خواهند كرد، و آناني كه در اينجا نيستند نيز مخالفت نخواهند كرد[46].

سرانجام ام سلمه با ازدواج موافقت نمود وپسرش سلمه به عنوان ولي وسرپرست مادرش او را به نكاح پيامبر صلي الله عليه وسلم در آورد، ديگر همسران پيامبر صلي الله عليه وسلم از ازدواج پيامبر صلي الله عليه وسلم با ام سلمه آگاه شدند ودر رأس همه عايشه به حفصه گفت: غيرتم جوش مي كند ورشك مي برم.

حفصه به عايشه گفت كه ازدواج پيامبر با ام سلمه چيز مهمي نيست بلكه كاري ساده وعادي است.

ام سلمه درخانه زينب، (ام المساكين) كه قبل از ازدواج پيامبر با ام سلمه وفات نموده بود جا گرفت. پيامبر صلي الله عليه وسلم مي خواست وارد خانه شود ونزد همسر جديدش برود اما ديد كه ام سلمه دخترش زينب را پستان به دهان داده وشير مي دهد.

پيامبر صلي الله عليه وسلم بيرون رفت وروز بعد دوباره آمد بازهم ديد كه ام سلمه بچه اش را شير مي دهد پيامبر صلي الله عليه وسلم برگشت، عمار برادر مادري ام سلمه آنچه را كه پيش آمده بود درك كرده نزد ام سلمه آمد ودخترش را از آغوشش گرفته وگفت: اين بچه را بگذار تو به سبب همين بچه پيامبر صلي الله عليه وسلم را اذيت مي كني ومانع از تشريف فرمايي ايشان مي شوي.

عمار دختر بچه را به يكي از زنان در قبا سپرد تا او را شير بدهد پيامبر صلي الله عليه وسلم نزد ام سلمه آمد ودر مورد زينب از مادرش چنين پرسيد: كوچولو كجاست؟! كوچولو كجاست؟! ام سلمه به پيامبر صلي الله عليه وسلم گفت: عمار بن ياسر او را برده است. ام سلمه جايگاه بزرگي در قلب پيامبر صلي الله عليه وسلم داشت تا جايي كه عايشه گفته است: بعد از من ام سلمه محبوب ترين همسر پيامبر بود.

جايگاه بلند ام سلمه

وحي بر پيامبر صلي الله عليه وسلم فقط در اتاق عايشه نازل مي شد ودر خانه ديگر زنان پيامبر صلي الله عليه وسلم وحي نازل نمي شد. به خاطر اين، عايشه بر هوهاي خود افتخار مي كرد.

اما عايشه مي گويد: شبي نشسته بودم پيامبر صلي الله عليه وسلم درخانه ام سلمه بود، شنيدم كه پيامبر صلي الله عليه وسلم دارد مي خندد وام سلمه از او پرسيد: خداوند شما را هميشه بخنداند. چرا مي خنديد؟ پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود: خداوند توبه ابولبابه را پذيرفت، - ابولبابه بر اثر گناهي كه مرتكب شده بود خود را با ستوني از ستونهاي مسجد بسته بود-. ام سلمه گفت: اي پيامبر خدا! آيا به او مژده ندهم؟! آن حضرت صلي الله عليه وسلم فرمود: بله، اگر مي خواهي به او مژده، ده.

ام سلمه او را اين چنين مژده داد: ابولبابه خوشحال باش خداوند توبه ترا پذيرفته است. واين زماني بود كه هنوز حجاب بر زنان فرض نشده بود. مردم وقتي مژده را شنيدند طنابهاي ابولبابه را باز كرده واو را آزاد كردند اما او قبول نكرد وگفت: بايد پيامبر صلي الله عليه وسلم دست وپاي او را باز نمايد واو را آزاد كند.

پيامبر صلي الله عليه وسلم آمد واو را بعد از اينكه شش روز با ستوني خود را بسته بود باز و آزاد نمود. همسرش فقط هنگام نماز دست وپاي او را باز مي كرد بعد از نماز دوباره خود را به همان ستون مي بست. تا اينكه در مورد ايشان نازل گرديد:

﴿وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلاً صَالِحاً وَآخَرَ سَيِّئاً عَسَى اللَّهُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ (التوبة: 102).

((گروه ديگري به گناهان خويش اعتراف كردند، آنها عمل نيك را با عمل بد مخلوط نمودند، اميد است كه خداوند توبه آنان را بپذيرد، همانا خداوند بخشاينده ومهربان است)).

ام سلمه بانويي عاقل واهل بصيرت بود، در روز صلح حديبيه وقتي صحابه براي اينكه از وارد شدن مكه محروم شده بودند در تراشيدن سر وقرباني كردن تأخير نمودند، پيامبر صلي الله عليه وسلم خشمگين وارد خيمه ام سلمه شد.

ام سلمه وقتي حالت پيامبر صلي الله عليه وسلم را ديد گفت: مشكلي نيست آنها را سرزنش مكن براي آنها مشكل بزرگي پيش آمده چون آنها بدون ورود به مكه و عمره بر مي گردند، سپس به پيامبر صلي الله عليه وسلم گفت: قرباني ات را ذبح كن و موهاي سرت را بتراش، بدون اينكه با كسي از مسلمانان حرفي بزني.

پيامبر صلي الله عليه وسلم طبق مشوره ام سلمه بيرون رفت وقرباني اش را سر بريد و با صداي بلند تكبير گفت وسرش را تراشيد، مسلمانان وقتي پيامبر صلي الله عليه وسلم را ديدند از او اطاعت كرده وقرباني هايشان را سر بريدند و سرهاي يكديگر را تراشيدند[47].

واينگونه مشوره ام سلمه باعث نجات مسلمين از فتنه اي شد كه بر اثر صلح حديبيه مي خواست ميان مسلمانان برپا شود. ونتيجه صلح حديبيه فتح بزرگ مكه بود.

اسم سلمه بعد از وفات پيامبر صلي الله عليه وسلم همچنان با حكمت ودانش زيست، زماني كه عايشه براي مطالبه خون عثمان مي خواست بيرون برود ام سلمه او را نصيحت كرد وگفت: بيرون نرو، پايه دين با زنان راست نمي شود، پس تو چرا مي خواهي بيرون بروي؟!

ام سلمه احاديثي از پيامبر صلي الله عليه وسلم روايت كرده است. او نود سال زندگي نمود وآخرين همسر پيامبر بود كه دنيا را ترك مي كرد. او در زمان يزيد بن معاويه درسال 62 هجري از جهان درگذشت وطبق وصيت خودش، ابوهريره بر او نماز خواند وفرزندانش عمرو سلمه داخل قبر مادرشان رفته وبا كمك عبدالله بن ابي اميه مادر شان را دفن كردند او در كنار ديگر همسران پيامبر صلي الله عليه وسلم در قبرستان بقيع به خاك سپرده شد.

سلام ودرود بي پايان بر ام المؤمنين ام سلمه باد.

زينب بنت جحش [48]

«اي پيامبر خدا! من با زنان ديگرت فرق دارم. زيرا آنها توسط پدر، يا برادر وديگر اعضاي خانواده شان به ازدواج تو در آمده اند، ولي مرا خداوند از فراز هفت آسمان به عقد شما در آورده است».  قبل از ازدواج زينب بنت جحش به پيامبر صلي الله عليه وسلم.

زينب هميشه اين نعمت خداوندي را كه با هدايت آسماني به عقد پيامبر صلي الله عليه وسلم در آمده نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم ياد مي كرد وهمچنين بر ساير زنان افتخار مي كرد و مي گفت: شماها را خانواده هايتان به عقد پيامبر صلي الله عليه وسلم در آورده اند اما مرا خداوند از بالاي هفت آسمان به عقد پيامبر صلي الله عليه وسلم در آورده است.

داستان زينب چيست؟ وچرا خداوند پيامبر صلي الله عليه وسلم را دستور داد تا با زينب ازدواج نمايد؟ كه چنين افتخار و شرافتي نصيب زينب گردد؟

پدر زينب، ((جحش)) ومادر وي ((اميمه)) دختر عبدالمطلب، عمه پيامبر صلي الله عليه وسلم بود، زينب در زمان بعثت پيامبر صلي الله عليه وسلم دختري زيبا وجوان بود كه با خانواده خود در مكه مي زيست، اعضاي خانواده اش به پيامبر صلي الله عليه وسلم ايمان آوردند و بعضي به حبشه هجرت كردند، در ميان مهاجرين به سوي حبشه دو برادر زينب، عبدالله وعبيدالله نيز به چشم مي خوردند و آل جحش مكه را ترك كرده واز ديار خود هجرت نموده، حمنه خواهر زينب با زيباترين جوان قريش واولين نماينده پيامبر صلي الله عليه وسلم در مدينه، مصعب بن عمير ازدواج كرد، خواهر ديگر زينب ام حبيب بنت جحش با عبدالرحمن بن عوف كه از اشراف قريش بود ازدواج نمود، فقط زينب باقي مانده بود او منتظر بود كه با كسي ازدواج كند كه در نسب وشرافت با او برابر باشد.

در يكي از روزها، پيامبر صلي الله عليه وسلم كسي را فرستاد تا زينب را براي غلام آزاد شده اش زيد بن حارثه خواستگاري كند، پيامبر صلي الله عليه وسلم زيد را دوست داشت و به او احترام مي گذاشت زيد را خديجه در كودكي به محمد صلي الله عليه وسلم بخشيده بود وايشان زيد را تربيت وپرورش داده بود اما خانواده زينب نپذيرفتند و پيامبر صلي الله عليه وسلم ام ايمن حبشي را به ازدواج زيد در آورد كه اسامه قهرمان مسلمين ازهمين مادر متولد شد.

روزها گذشت و پيامبر صلي الله عليه وسلم ازمكه به مدينه هجرت نمود وخداوند بر پيامبرش اين آيه را نازل كرد:

﴿وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْراً أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً مُبِيناً﴾ (الأحزاب: 36).

((هيچ مرد وزن مؤمني، در كاري كه خدا وپيغمبرش داوري كرده باشند اختياري از خود در آن ندارد هركس هم از دستور خدا وپيغمبرش سرپيچي كند گرفتار گمراهي كاملا آشكاري مي گردد)).

زينب وبرادرش دانستند كه ازدواج فرزند حارثه با زينب قضاي الهي وخواست پيامبر خداست، وزينب حاضر شد كه به اين ازدواج تن درهد. برادرش نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم آمده معذرت خواست وگفت: ((آنچه مي خواهي به من دستور بده)).

زينب به خاطر اجراي امر الهي با زيد ازدواج كرد، اما احساس مي كرد كه شوهر مناسبي ندارد. ديري نگذشت اختلاف ميان زينب و همسرش شروع شد وهرگاه كه زيد نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم از زينب شكايت مي كرد، پيامبر صلي الله عليه وسلم او را سفارش مي كرد كه صبر كند و مي گفت: مشكلي نيست اختلاف زن وشوهر چيز عادي وساده اي است.

ازدواج با پيامبر صلي الله عليه وسلم

خداوند به پيامبر صلي الله عليه وسلم وحي نمود كه چون زينب با فردي كه ازنظر مقام از او پايين تر است بخاطر رضاي خدا وبر خلاف عادت عربها و ميل باطني ازدواج نموده است خداوند او را اكرام خواهد نمود وبه زودي شوهرش او را طلاق خواهد داد وبه عقد پيامبر صلي الله عليه وسلم درخواهد آمد.

زيد بار ديگر نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم آمد واز دست زينب شكايت نمود پيامبر صلي الله عليه وسلم گفت: ((همسرت را نگاه دار)). اما ازدواج ادامه پيدا نكرد و زيد، زينب بنت جحش را طلاق داد. واين آيه نازل شد:

﴿وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَراً زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَراً وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولاً﴾ (الأحزاب: 37).

(( (يادآور شو!) زماني را كه به كسي كه خداوند بدو نعمت داده بود وتو نيز بدو لطف كرده بودي، مي گفتي: همسرت را نگاه دار واز خدا بترس. تو چيزي را در دل پنهان مي داشتي كه خداوند آن را آشكار مي سازد، واز مردم مي ترسيدي در حالي كه خداوند سزاوار تر است كه از او بترسي هنگامي كه زيد نياز خود را بدو به پايان برد ما او را به همسري تو در آورديم تا مشكلي براي مؤمنان در ازدواج با همسران پسر خواندگان خود نباشد بدانگاه كه نياز خود را بدانان به پايان ببرند. فرمان خدا بايد انجام بشود)).

زيد پسر خوانده پيامبر صلي الله عليه وسلم بود وزينب همانند زن پسر پيامبر صلي الله عليه وسلم ناميده مي شد چگونه پيامبر صلي الله عليه وسلم از او خواستگاري كند؟ ودستور خدا هم بر اين نازل شده است كه زينب خواستگاري نمايد؟! و چون وحي نازل شد پيامبر صلي الله عليه وسلم با لبخند گفت: چه كسي مي رود وزينب را مژده مي دهد كه خداوند او را به ازدواج من درآورده است؟

سلمي خادم پيامبر صلي الله عليه وسلم رفت و به زينب مژده داد كه خداوند تو را به عقد پيامبر صلي الله عليه وسلم در آورده است.

عايشه مي گويد: وقتي خبرشدم، احساس مي كردم كه زينب زيباست و به دستور خداوند به عقد پيامبر صلي الله عليه وسلم در آمده است، رشك مي بردم و باخودم مي گفتم، او با اين چيزها بر ما افتخار خواهد كرد. ازدواج صورت پذيرفت وپيامبر صلي الله عليه وسلم گوسفندي سربريد واز صبح تا اينكه نصف روز گذشت مردم گروه گروه به خانه پيامبر صلي الله عليه وسلم مي آمدند ونان وگوشت مي خوردند وزينب با احترام وعزت وارد خانه پيامبر صلي الله عليه وسلم شد وبر زنان پيامبر صلي الله عليه وسلم افتخار مي كرد و مي گفت: ((شماها را خانواده هايتان به عقد پيامبر صلي الله عليه وسلم در آورده اند اما مرا خداوند از بالاي هفت آسمان به نكاح پيامبر صلي الله عليه وسلم در آورده است)).

غيرت هووهاي زينب به جوش مي آمد، عايشه مي گويد: هيچ يك از زنان پيامبر صلي الله عليه وسلم جز زينب با من رقابت نمي كرد. زينب در ضمن صلاح و پرهيزكاري زني پركار وزرنگ بود، او پوست ها را رنگ مي كرد و مي دوخت، ومعروف بود كه او روزه دار وشب نشين است. با دستهايش كارهايي كه خوب مي دانست انجام مي داد ودر راه خدا بر فقرا وبينوايان صدقه مي نمود.

زندگي زينب بعد از پيامبر صلي الله عليه وسلم

بعد از وفات پيامبر صلي الله عليه وسلم او همچنان پرهيزكار بود وبه فقرا و مستمندان كمك مي نمود در مورد سخاوت ونيكوكاري زينب گفته اند:

وقتي عمر رضي الله عنه مبلغي را كه براي هر يك از زنان پيامبر صلي الله عليه وسلم درنظر گرفته بود براي زينب فرستاد، سهميه زينب دوازده هزار درهم بود، چون اين مبلغ را به خانه زينب آوردند، زينب نتوانست به سوي اين مال نگاه كند ونه آن را دست زد وخود را پوشاند وگفت: خدا رحم كند بر عمر اين درهم ها را بريزيد وروي آن پارچه اي بيندازيد. بعد به برزه بنت رافع گفت: دست را دراز كن واين مبلغ را بگير وبه بني فلان... وفلان بده وهمچنان اسامي بسيار از يتيمان وبيوه ها و نيازمندان را براي برزه مي گرفت تا اينكه زير پارچه مقدار خيلي كم باقي ماند، برزه گفت: اي ام المؤمنين سوگند به خدا كه ما هم حقي در اين مال داشتيم. زينب گفت: زير پارچه چقدر باقي مانده است؟ و دستهايش را به آسمان بلند كرده وبا تضرع گفت: بارخدايا از اين سال به بعد من براي گرفتن بخشش عمر زنده نباشم، بار خدايا درسال آينده اين مال را نصيب من مگردان زيرا مال فتنه است.

عمر از دعاي زينب خبر شد وگفت: اين زن خوبي است. وبعد هزار درهم فرستاد تا اين مبلغ صرف خودش نمايد، اما بازهم زينب آن را ميان فقرا تقسيم كرد.

پيامبر صلي الله عليه وسلم گفته بود: «از همه شما زنهايم كسي زودتر به من ملحق خواهد شد كه بيشتر سخاوت كند». وزينب همچنان كه در عهد پيامبر صلي الله عليه وسلم سخاوت مي نمود بعد از وفات او نيز اموال خود را در راه خدا خرج مي كرد تا اينكه اولين زن از زنان پيامبر صلي الله عليه وسلم بود كه وفات كرد وبه شوهرش پيوست.

وقتي زينب درگذشت دو نفر از خانواده اش در قبر او ايستاده واو را دفن كردند.

عمر رضي الله عنه با چهار تكبير بر او نماز خواند[49]. ام المؤمنين در قبرستان بقيع به خاك سپرده شد.

رحمت خدا بر ام المؤمنين زينب كه ازهمه همسران پيامبر صلي الله عليه وسلم سخاوتمند تربود، باد.

جويريه دختر حارث [50]

«اي پيامبر خدا! من دختر حارث بن ابي ضرار سردار بني مصطلق بودم، بلايي كه بر سر من آمد از تو پنهان نيست، در هنگام تقسيم غنايم، سهميه ثابت بن قيس شدم، با او پيمان بستم كه كار كنم وبتدريج خود را آزاد نمايم، بنابر اين نزد تو آمدم تا از تو كمك بخواهم...».

(جويريه بنت حارث) در غزوه بني مصطلق

پيامبر صلي الله عليه وسلم در غزوه بني مصطلق بر حارث بن ابي ضرار كه قصد سوء به اسلام داشت پيروز شد، پيامبر صلي الله عليه وسلم پيروز مندانه ودر حالي كه غنيمت هاي زيادي بدست آورده بود به مدينه بازگشت، هفتاد نفر از دشمن اسير شده بود دو هزار شتر وپنج هزار گوسفند را مسلمين به غنيمت خويش گرفته بودند زنان وكودكان اسير شده بودند. در ميان اسراء جويريه دختر حارث وبانوي زنان بني مصطلق نيز به چشم مي خورد او دختري زيبا ودر بهار جواني بود، هنگام تقسيم غنيمت ها، سهميه ثابت بن قيس انصاري شد، ثابت با او پيمان بست كه اگر هفت اوقيه طلا بپردازد او را آزاد خواهد كرد.

مبلغ هنگفتي بود بنابر اين جويريه اجازه ورود به محضر پيامبر صلي الله عليه وسلم را خواست ونزد پيامبر صلي الله عليه وسلم آمد واز او كمك خواست وگفت: ((اي پيامبر خدا! من دختر حارث بن ابي ضرار هستم، حارث سردار قومش است، بلايي كه برسرم آمده از شما پوشيده نيست، در تقسيم غنايم، من سهميه ((ثابت بن قيس)) شدم با او پيمان بستم كه بعد از پرداخت مبلغي مرا آزاد كند واو مبلغ را تعيين نمود، اكنون پيش تو آمده ام تا مرا كمك كني تا آزاد شوم)).

دل پيامبر صلي الله عليه وسلم به حالش سوخت وگفت: اگر مبلغ تعيين شده از طرف ثابت را به او بپردازم وبا تو ازدواج كنم مي پسندي؟ جويريه گفت: بله اي پيامبر خدا. پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود: من نيز اين كار را انجام دادم.

جويريه از حكم پيامبر صلي الله عليه وسلم كه دستور داده بود كه وام او پرداخت شود و او آزاد گردد راضي بود. اما پدرش ابي ضرار از زماني كه دخترش اسير شده بود آرام نمي گرفت، او چند شتر جمع كرد تا آنها را به مسلمين فديه دهد ودخترش را آزاد كند. شتران را حركت داد ناگهان دو شتر از ميان شترها به شدت مورد پسندش واقع شد و با خودش گفت: اگر اين دو شتر را براي خودم نگاه دارم بهتر است. آن دو شتر را براي خود نگاه داشته و به شرف آن سوي دره ها هدايت كرد وبقيه شتران را به مدينه آورد تا آنها را به عنوان فديه بدهد ودخترش را كه در دست مسلمين اسير بود آزاد كند.

چون به مدينه رسيد با شترها نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم رفت وگفت: اي محمد! شما دخترم را اسير كرده ايد، اين فديه اوست او را آزاد كنيد.

پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود: آن دو شتري كه در دره پنان كرده اي كجا هستند؟ حارث به شدت وحشت كرد وبا خود گفت: كسي همراه من نبود كه ببيند من چكار ميكنم بعد كمي ساكت شد ووقتي به سخن آمد گفت: گواهي مي دهم كه هيچ موجودي جز خدا نيست وگواهي مي دهم كه تو اي محمد پيامبر خدا هستي. چون از اين كارم جز خدا هيچ كس اطلاعي نداشته است.

واين گونه به حارث بن ضرار سردار بنومصطلق كه بر جنگ با پيامبر صلي الله عليه وسلم و از بين بردن او لشكر كشي مي كرد به اسلام مشرف شد. حارث كسي را فرستاد كه شترها را بياورند تا فديه دهد ودخترش را آزاد كند وقتي شترها را آوردند به پيامبر صلي الله عليه وسلم گفت: اين فديه دخترم هست، دختر من شايسته نيست كه اسير باشد. پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود: آيا اگر او را ما قبول كنيم كار خوبي نكرده ايم؟ حارث گفت: بله خوب است.

ووقتي از جويريه پرسيده شد گفت: من پيامبر صلي الله عليه وسلم را پذيرفته و اسلام آورده ام. پيامبر صلي الله عليه وسلم او را آزاد كرده وبا او ازدواج نمود واسم او را كه بره بود عوض كرد واو را جويريه نام گذاشت[51].

وقتي مسلمين خبر شدند كه پيامبر صلي الله عليه وسلم با جويريه ازدواج كرده است خانواده و خويشاوندان جويريه را نيز آزاد كردند وگفتند اينها خويشان همسر پيامبر هستند. كه در نتيجه صد نفر از فاميل هاي جويريه آزاد گرديد تا جايي كه عايشه گفت است: ((زني را نمي شناسم كه مانند جويريه براي قومش با بركت باشد))[52].

قبيله بنومصطلق ايمان آوردند ونعمت الهي شامل حالشان گرديد وجويريه به خانه پيامبر صلي الله عليه وسلم پيوست. خانه او نزديك خانه ام سلمه و عايشه وحفصه بود.

صبح يكي از روزها پيامبر صلي الله عليه وسلم جويريه را ديد كه در خانه اش نشسته است وتسبيح مي گويد در آخر وقت پيامبر صلي الله عليه وسلم دوباره از كنارش گذشت ديد همچنان نشسته است. به ايشان فرمود:

آيا به تو كلمه هايي نياموزم كه آنها را بگويي برايت راحت تر خواهند بود؟

((سبحان الله عدد خلقه)) سه بار.

((سبحان الله رضا نفسه)) سه بار.

((سبحان الله مداد كلماته)) سه بار[53].

رسول اكرم صلي الله عليه وسلم وفات كرد در حالي كه از جويريه خشنود وراضي بود. جويريه زندگي باقيمانده اش را در سايه حكومت خلفاي راشدين گذراند وچندين حديث از پيامبر روايت نمود.

زندگي او تا زمان خلافت معاويه بن ابي سفيان رضي الله عنه ادامه پيدا كرد ودر دوران حكومت معاويه در سال پنجاه هجري در سن هفتاد سالگي وفات كرد، جنازه او تا قبرستان بقيع تشييع شد ومروان بن حكم امير آن زمان مدينه برجنازه اش نماز خواند.

خدا ام المؤمنين جويريه را رحمت كند وما را در بهشت به او ملحق گرداند.

صفيه دختر حيي بن اخطب [54]

((وقتي پيامبر صلي الله عليه وسلم به مدينه آمد ودر قبا نزد بنوعمروبن عوف وارد شد صبح روز ديگر قبل از طلوع خورشيد پدرم حيي بن اخطب وعمويم ابوياسر نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم رفته وتا غروب آن روز برنگشتند، هنگام غروب خسته وكوفته به خانه برگشتند، من از عمويم ابوياسر شنيدم كه پدرم مي گفت: آيا او همان است؟ پدرم جواب داد: بله. عمويم گفت: در مورد او چه احساس مي كني؟ پدرم گفت: سوگند به خدا تا زنده هستم با او احساس دشمني مي كنم)).

صفيه بنت حيي بن اخطب قبل از ازدواج با پيامبر صلي الله عليه وسلم

اين كلماتي بود كه با آن صفيه حقيقت احساس خانواده اش را در دوران جاهليت وهنگامي كه محمد صلي الله عليه وسلم به مدينه آمد بيان مي كند، خصوصا حالت پدرش را بعد از ديدن پيامبر صلي الله عليه وسلم بيان مي دارد، پيامبري كه يهوديان منتظر آمدنش بودند، وعجيب اينجاست كه تورات كتاب يهوديان نيز مژده آمدن پيامبر صلي الله عليه وسلم را داده بود ونيز خبر داده بود كه يهوديان با او اعلام دشمني مي كنند واو را نمي پسندند، حيي بن اخطب دشمن پيامبر صلي الله عليه وسلم شد وشروع به توطئه عليه آن حضرت صلي الله عليه وسلم نمود كه در نتيجه دسيسه هايش جنگ بني قريظه كه به پيروزي مسلمين انجاميد رخ داد. بر اثر خيانت حيي بن اخطب به مسلمين وشكستن پيمانهاي كه ميان قوم او ومسلمين بود در جنگ احزاب حيي بن اخطب بدست مسلمانان كشته شد.

صفيه در آن زمان دختر جوان وزيبائي بود كه با مردي از بزرگان يهود بنونظير بنام سلام بن مشكم ازدواج كرده بود. سلام او را طلاق داده بود وصفيه با كنايه بن ربيع بن ابي الحقيق كه از اشراف وبزرگان بنو نظير بود ازدواج كرد، كنانه امانتداري يهود در خيبر بود.

در يكي از روزها صفيه با اضطراب از خواب برخواست تا خوابي را كه ديده بود براي شوهرش تعريف كند وگفت:

((در خواب ديدم كه ماهي ازطرف مدينه آمد ودر آغوش من افتاد)).

كنانه چون اين سخن را شنيد خشمگين شده وناگهان سيلي محكمي به صورت صفيه زد وگفت: تو آرزو داري كه با پادشاه حجاز ((محمد)) ازدواج كني)).

خون در اطراف چشمش جمع شد كه بعدها جاي آن كبود ماند.

در يكي از روزها كه كشاورزان يهودي در مزرعه و باغهاي خود بودند ناگهان فريادي شنيدند كه محمد ولشكرش براي هجوم به يهوديان آمده اند و بدين صورت سرانجام واقعه جنگ خيبر رخ داد.

پيروزي وازدواج

جنگ خيبر در گرفت وسرانجام پيامبر صلي الله عليه وسلم پيروز شد وقلعه هاي خيبر را فتح كرد. صفيه ويكي از دختر عموهايش وقتي بستگان خود را ديدند كه كشته شده اند اشكهاي او بر گونه هايش سرازير شد ودختر عمويش نيز جيغ مي زد داد مي كشيد وفرياد وشيون سر مي داد.

صفيه ودختر عمويش وقتي نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم آمدند صفيه به آرامي گريه مي كرد وسعي مي كرد پيامبر صلي الله عليه وسلم متوجه گريه او نشود اما دختر عمويش ولوله وزاري مي كرد وخاك بر سرش مي ريخت وبه سر و صورت خود مي زد، پيامبر صلي الله عليه وسلم صورت خود را از او برگردانده و گفت: اين شيطان را از نزد من دور كنيد.

پيامبر صلي الله عليه وسلم خبر شد كه بلال آنها را از كنار اجساد مقتولين گذرانده است، اين كار بلال را ناپسند دانسته و فرمود: اگر بلال بر آنها ترحم مي كرد و آنها را از اجساد مقتولين دور مي نمود بهتر بود.

پيامبر صلي الله عليه وسلم دختر عموي صفيه را سهميه دحيه كلبي داد ناگفته نماند كه قبل از اينكه پيامبر صلي الله عليه وسلم خيبر را ترك كند صفيه اسلام آورده بود.

هنگامي كه پيامبر صلي الله عليه وسلم به صفيه گفت كه يكي از يهوديت يا اسلام را بپذيرد صفيه گفت: اي پيامبر! قبل از اينكه تو مرا به اسلام دعوت دهي من علاقه داشتم مسلمان شوم. پيامبر صلي الله عليه وسلم او را آزاد كرد و آزادي او مهريه ازدواج او قرار گرفت وپيامبر صلي الله عليه وسلم با صفيه ازدواج نمود.

پيامبر صلي الله عليه وسلم شترش را نزد صفيه برد و به او گفت: پايت را روي ران من بگذار وسوار شتر شو اما صفيه گفت: كه من قدم خود را روي ران پيامبر خدا صلي الله عليه وسلم نمي گذارم بنابر اين به جاي اينكه قدم خد را روي ران پيامبر بگذارد زانوي خود را روي ران پيامبر صلي الله عليه وسلم گذاشته وبا كمك آن سوار شتر شد، وقتي به فاصله شش مايل از خيبر دور شدند پيامبر صلي الله عليه وسلم از شتر پايين آمده ومي خواست عمل زفاف را با عروس خود انجام دهد، اما صفيه نپذيرفت. پيامبر صلي الله عليه وسلم از عمل صفيه متأسف شد اما بعد وقتي به جائي بنام صهباء رسيد وبعد از اينكه ام سلمه وبعضي ديگر از زنان مسلمان عروس را آرايش كرده بودند عروس را نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم بردند پيامبر از صفيه رسيد چرا ابتداء از انجام عمل زفاف اباء ورزيدي؟ صفيه گفت: ترسيدم كه يهوديان به تو گزندي برسانند. با اين سخن مقام صفيه نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم بالاتر رفت.

انس بن مالك داستان اين ازدواج را اين گونه تعريف مي كند: ((ما به خيبر آمديم، هنگامي كه به ياري خداوند قلعه فتح شد، زيبايي صفيه دختر حيي بن اخطب براي پيامبر صلي الله عليه وسلم تعريف شد، شوهر صفيه كشته شده بود، پيامبر صلي الله عليه وسلم او را به همسري برگزيد، چون به صهباء رسيديم عمل زناشوئي صورت گرفت، سپس حلوايي از خرما وروغن و آرد درست كردند كه وليمه عروسي صفيه بود. بعد به سوي مدينه به راه افتاديم، من پيامبر صلي الله عليه وسلم را ديدم كه صفيه را پشت سرش با چادري پوشانده بود))[55].

عايشه كه محبت وصف ناپذيري نسبت به پيامبر صلي الله عليه وسلم داشت رشك مي برد وغيرت او جوش كرده بود پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود: نظر تو درباره صفيه چيست؟ عايشه گفت: او يهودي است. پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود: «او به بهترين وجه اسلام آورده است».

هنگامي كه عايشه به صفيه گفت كه من از تو بهترم، صفيه گفت: چگونه مي تواني از من بهتر باشي، همسر من محمد است وپدرم هارون وعمويم موسي...؟!

پيامبر صلي الله عليه وسلم وفات كرد وبا مرگ او غيرت ورشك زنانش به همديگر از بين رفت، صفيه بعد از پيامبر صلي الله عليه وسلم در حالي زندگي مي كرد كه رابطه خويشاوندي را بر قرار مي داشت، وخانه اي داشت كه آن را صدقه نمود، وزماني كه شورشيان، عثمان بن عفان رضي الله عنه را محاصره كرده بودند آب وغذا براي عثمان مي برد. صفيه در سال پنجاه هجري از جهان درگذشت ودركنار بقيه خواهرانش (امهات المؤمنين) در جنت البقيع به خاك سپرده شد.

رحمت خدا بر ام المؤمنين ((صفيه بنت حيي بن اخطب)) باد.

ام حبيبه (رمله دختر ابي سفيان)

((محمد بن عبدالله برايم نامه نوشته است كه ام حبيبه دختر ابي سفيان را به ازدواج او در بياورم، من خواسته محمد را مي پذيرم، ومهريه صفيه چهارصد دينار است)). نجاشي پادشاه حبشه.

ام حبيبه غمگين در كنار فرزند كوچكش كه تازه مي خزيد وبراي راه رفتن تلاش مي كرد وسعي مي نمود اما نمي توانست بلند شود، نشسته بود. غم واندوه ام حبيبه را دربر گرفته بود او خوابي را كه در حبشه در ديار هجرت ديده بود به ياد آورد، در خواب شوهرش عبيد الله بن جحش را كه به بدترين حالت وبا مشكل هجرت كرده بود ديد، او در خواب شوهرش را پريشان وبا حالتي نامفهوم ديد ام حبيبه پريشان از خواب پريد، بعيد مي دانست كه شوهرش از عقيده اسلامي خود برگردد واما اين خطر را احساس مي كرد.

ديري نگذشت كه تصور ام حبيبه واقعيت پيدا كرد ودر صبح يكي از روزها در ايام غربت ودر ديار هجرت شوهرش آمد وگفت: ام حبيبه من در دين فكر كردم دين مسيحيت كه قبلا بدان معتقد بود، به نظرم بهترين دين آمد. اكنون دوباره به دين مسيحيت بر ميگردم. ام حبيبه غمگين شد وبا نصيحت واندرز تلاش كرد شوهرش را از حالتي كه دارد بيرون بياورد. مسلمانان نيز تلاش نمودند تا او را دوباره به دين اسلام برگردانند اما او نپذيرفت وگفت:

ما چشمهايمان را باز كرديم وحقيقت را ديديم وشما هنوز تلاش ميكنيد تا چشمهايتان را باز كرده وحقيقت را ببينيد. گويا آن بد قسمت راهي را كه اختيار كرده بود غلط مي پنداشت. تلاشهاي ام حبيبه براي برگرداندن شوهرش به دين اسلام نتيجه اي نداد ودر نهايت ام حبيبه از وي جدا شد وتنها در سرزمين نجاشي به سر مي برد، شوهرش بر دين مسيحيت درگذشت، ام حبيبه به بلا ومصيبتي گرفتار شده بود زيرا شوهرش را در حالي از دست داد كه از دين اسلام برگشته بود، ديني كه به بخاطر آن از مكه به حبشه هجرت كرده بود.

ازدواج با پيامبر صلي الله عليه وسلم

پيامبر صلي الله عليه وسلم از تمام ماجراي ام حبيبه خبر شد ودانست كه رمله بنت ابوسفيان بانوي قريش كه مال ومكان خود را براي اينكه دينش را حفظ كند از دست داده است واكنون به چنين مصيبتي گرفتار شده است، آن حضرت صلي الله عليه وسلم مي خواست تا زناني چون او كه مؤمن ومهاجر وصبور هستند مورد تجليل قرار بگيرند بنابر اين براي نجاشي (پادشاه حبشه) پيغام فرستاد، تا او را به عقد ايشان در بياورند، نجاشي كسي را نزد او فرستاد تا در اين مورد رأي او را جويا شود.

ام حبيبه لحظه اي ساكت شد سپس يكي از خويشاوندان خود بنام خالد بن سعيد بن عاص بن اميه را وكيل خود نمود بعد از آن گفت: خداوند با نجاشي نيكي كند. وبه كنيز نجاشي دوتا النگوي نقره هديه كرد، اما وقتي كنيز نزد پادشاه رفت پادشاه به او گفت النگوهاي ام حبيبه را برگردان، كنيز النگوها را پس داد و به ام حبيبه گفت: براي من بعنوان هديه كافي خواهد بود كه به پيامبر صلي الله عليه وسلم بگويي: ابرهه به تو سلام مي رساند ودر دل ايمان آورده ومسلمان شده است.

پادشاه در قصر خود ايستاد و گفت: محمد برايم نامه نوشته است تا ام حبيبه را به ازدواج او در بياورم من هم خواسته او را پذيرفتم و چهار صد دينار مهريه براي ام حبيبه مقرر مي نمايم. سپس چهارصد دينار را در جلوي گروه حاضر مسلمان انداخت، خالد بن سعيد وكيل ام حبيبه جلو رفت وگفت: من خواسته پيامبر صلي الله عليه وسلم را پذيرفتم وام حبيبه را به عقد نكاح او در آوردم. خالد بن سعيد مهريه، ام حبيبه را گرفته و برايش فرستاد. نجاشي زنانش را گفت كه هريك چيزهايي به ام حبيبه هديه كنند. زنهاي نجاشي عطر وعود وعنبر به ام حبيبه هديه نمودند، ابرهه كنيز نجاشي هدايا را گرفت و به ام حبيبه داد، ام حبيبه پنجاه دينار از مهريه اش را به ابرهه داد اما ابرهه گفت: پادشاه به من دستور داده تا ازتو چيزي نپذيرم، و بالاخره ام حبيبه براي سفر به مدينه آماده شد.

ملاقاتي مبارك

كاروان ام حبيبه با هدايايي كه نجاشي داده بود توسط كشتي كه پادشاه آن را براي سفر ام حبيبه تدارك ديده بود به سوي مدينه حركت كرد. در نزديكي مدينه خبر شدند كه پيامبر صلي الله عليه وسلم از مدينه به صدد فتح خيبر بيرون رفته است ونيز دانستند كه به زودي برخواهد گشت.

پيامبر صلي الله عليه وسلم پيروز مندانه برگشت وجعفربن ابي طالب را استقبال نمود وفرمود: نمي دانم كه از آمدن جعفر خوشحال شوم يا از فتح خيبر؟!

ام حبيبه از صحبت پيامبر صلي الله عليه وسلم بهره مند شد وهمزمان با عروس ديگر، صفيه، به خانه پيامبر صلي الله عليه وسلم رفت. عثمان بن عفان جشن بزرگي براي عروسي دختر عمويش كه به عقد پيامبر صلي الله عليه وسلم در آمده بود ترتيب داد.

روزها همچنان مي گذشت وام حبيبه با آرامي و شادي در خانه پيامبر صلي الله عليه وسلم زندگي ميكرد تا اينكه در يكي از روزها پدر، ام حبيبه ((ابوسفيان)) كه مدت طولاني دخترش را نديده بود (وهنوز به دين اسلام مشرف نشده بود) به خانه اش آمد و روي بستر پيامبر صلي الله عليه وسلم نشست اما ام حبيبه زير انداز پيامبر صلي الله عليه وسلم را جمع نمود ونگذاشت پدرش روي آن بنشيند، ابوسفيان پرسيد: دخترم چرا اين كار را مي كني؟ ام حبيبه گفت: اين بستر وزيرانداز پيامبر خداست وتو مشركي هستي، دوست ندارم كه روي آن بستر بنشيني!! پدر، ام حبيبه خشمگين شد و از آن جا بيرون رفت، ام حبيبه متأسف شد، اما در روز فتح مكه كه پدرش مسلمان شد ام حبيبه احساس خوشبختي نمود، در فتح مكه، خانه ابوسفيان خانه امان بود كه هركسي به آن خانه مي رفت در امنيت قرار داشت، ام حبيبه سجده شكر براي خداوند به جاي آورد و به اين فضل الهي قانع گرديد.

وفات ام حبيبه رضي الله عنها

پيامبر صلي الله عليه وسلم از جهان درگذشت وام حبيبه بعد از او همچنان دوست داشت كه جايگاه خوبي ميان همسران پيامبر صلي الله عليه وسلم داشته باشد، تا اينكه وقت وفات ام حبيبه فرا رسيد.

ام حبيبه مي خواست رضايت كامل هووهايش، عايشه وام سلمه را كه به محبت پيامبر صلي الله عليه وسلم رقابت مي كردند جلب نمايد ومطمئن شود كه آنها از او راضي نيستند بنابر اين عايشه را نزد خود خواست وگفت: چيزهايي ميان ما به وقوع پيوسته كه ممكن است ميان هر هوويي پيش بيايد آيا مرا مي بخشي وحلالم مي كني؟ عايشه گفت: من از تو مي گذرم خداوند تو را شاد كند كه مرا شاد نمودي. ام سلمه نيز چنين گفت[56].

ام حبيبه در زمان خلافت برادرش، معاويه وفات كرد. اين چند صفحه ايي بود كه در آن زندگي، ام حبيبه بيان شد اما بدون ترديد ام حبيبه الگوي بزرگي است براي تمام زنان مؤمن.

رحمت خدا بر او باد.

ميمونه دختر حارث[57]

((چهار خواهر با ايمان! ميمونه، ام فضل، اسماء وسلمي))

(پيامبر خدا صلي الله عليه وسلم)

خواهران مؤمن

لبابه ام فضل، همسر عباس بن عبدالمطلب عموي پيامبر صلي الله عليه وسلم و سلمي همسر حمزه، شير مرد اسلام وشهيد جنگ احد وعموي پيامبر صلي الله عليه وسلم، اسماء همسر جعفر بن ابي طالب عموزاده پيامبر صلي الله عليه وسلم، بره ام المؤمنين ميمونه كه ابتدا با ابي رهم بن عبدالعزي قريشي عامر ازدواج نمود وبعد به شرف همسري پيامبر صلي الله عليه وسلم نايل آمد، چهار زني هستند كه پيامبر صلي الله عليه وسلم آنها را چهار خواهر با ايمان معرفي نموده است. اين چهار زن اسلام آورده بودند.

ام فضل اسلام آورد، او اولين زن مسلمان بعد از خديجه به شمار مي رود وخواهرش اسماء نيز اسلام آورد او همسر جعفر ابن ابي طالب بود كه از اولين مهاجرين با همسرش به حبشه بود.

سلمي نيز همراه شوهرش حمزه اسلام را پذيرفت.

ام المؤمنين ميمونه دختر حارث كه شوهرش ابي رهم بن عبدالعزي فوت كرده بود بيوه بود، اما هنوز بيست وشش سال بيشتر نداشت. مادر، اين چهار دختر عوف زهيري بود كه همه مردم او را بهترين پيرزن مكه مي دانستند، او زني بود كه بهترين دامادها را داشت، دامادهايش عباس بن عبدالمطلب وجعفربن ابي طالب وحمزه بن عبدالمطلب -رضي الله عنهم- وپيامبر خدا هستند.

اسماء بنت عميس، و سلمي بنت عميس ديگر دختران هند هستند كه پدرشان حارث نيست. بنابر اين آنها خواهران مادري ميمونه وخواهرانش هستند.

ازدواجي مبارك

درسال هفتم هجري هنگامي كه پيامبر صلي الله عليه وسلم براي اداي عمره به مكه آمد ميمونه از آمدن پيامبر صلي الله عليه وسلم خبر شد او براي ايمان آوردن و پذيرفتن اسلام عجله داشت، او رازي را در قلبش پنهان داشت كه آن را با هيچ كس جز خواهرش ام فضل همسر عباس كه از همه مردم به او نزديك بود در ميان نگذاشت. آيا مي دانيد آن راز چه بود؟ بره (ميمونه) آرزو داشت ودلش مي خواست كه همسر پيامبر صلي الله عليه وسلم شود تا از نزديك عظمت اسلام را مشاهده كند و با زندگي اين مجاهد بزرگ شريك باشد. ميمونه راز دلش را با ام فضل در ميان گذاشت وام فضل با مهرباني به سخنان خواهرش گوش داد، وطبيعي بود كه او راز خواهرش را با شوهرش عباس[58] در ميان بگذارد.

همچنان كه ميمونه راز را به ام فضل گفت انجام كار را نيز به عهده او گذاشت. عباس نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم رفت ودر مورد بره كه مسلمان و مؤمن بود سخن گفت ونيز به پيامبر صلي الله عليه وسلم گفت: بره شوهرش ابورهم بن عبدالعزي فوت كرده است آيا مي خواهي با او ازدواج كني؟ رسول اكرم صلي الله عليه وسلم پسنديد وپسر عمويش جعفر بن ابي طالب را براي خواستگاري نزد ميمونه فرستاد، هنگامي كه جعفر آمد ميمونه سوار بر شتر بود وجعفر از او براي پيامبر صلي الله عليه وسلم خواستگاري كرد. ميمونه گفت: ((شتر و آنچه بر اوست از آنِ خدا وپيامبرش است)).

مردم در مكه زمزمه كردند كه ميمونه نتوانست انتظار بكشد بنابراين خودش را به خدا وپيامبرش صلي الله عليه وسلم هبه كرد[59].

پيامبر صلي الله عليه وسلم اسم او را كه بره [60] بود عوض كرد وميمونه گذاشت.

ميمونه به خواسته وجود خود وعاطفه زنانه اش اجابت كرد اين خواسته پيام آور ايمان ومحبت به اسلام وپيامبر بود، بنابر اين خداوند در پي زمزمه مردم در قرآن آيه نازل كرد:

﴿يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالاتِكَ اللَّاتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ﴾ (الأحزاب: 50).

((اي پيامبر! همانا ما حلال كرديم براي تو همسراني را كه مهريه آنان را داده باشی وهمچنين حلال هستند براي تو كنيزاني كه در ملك تو هستند. از آناني كه خداوند در اختيار تو قرارداده است وهمچنين دختر عموها ودختر عمه ها ودختر دايي ها ودختر خاله هاي تو كه همراه با تو هجرت كرده اند)).

سپس ميمونه را با اين آيه تحصيل داد:

﴿وَامْرَأَةً مُؤْمِنَةً إِنْ وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَنْ يَسْتَنْكِحَهَا خَالِصَةً لَكَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ لِكَيْلا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ وَكَانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِيماً﴾ (الأحزاب: 50).

((وزن با ايماني كه خودش را براي پيامبر هبه كند، اگر پيامبر قصد نكاح او را داشته باشد، اين ويژه تو است نه براي ساير مؤمنان، همانا مي دانيم آنچه را كه بر شوهران در حق همسران شان و آنچه كه آنان مالك آنها هستند معين كرده ايم تا براي شما مضايقه نباشد و خداوند بخشنده ومهربان است)).

در عمره قضا پيامبر صلي الله عليه وسلم سه روز در مكه اقامت كرد در صبح روز چهارم، حويطب بن عبدالعزي كه بعدها مسلمان شد وهمراه با گروهي از مشركين نزد پيامبر صلي الله عليه وسلم آمد وگفت: مدت مقرر تمام شده است از اينجا برو، پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمود: اگر مرا بگذاريد كه در ميانتان عروسي كنم، وغذايي درست كنم واز شما نيز براي صرف غذا دعوت بعمل آورم چطور است؟ آنها با تندي گفتند: ما به غذاي تو احتياجي نداريم هرچه زودتر اينجا را ترك كن.

پيامبر صلي الله عليه وسلم در منطقه اي بنام سرف كه به مسافت ده روز از مكه فاصله داشت رحل اقامت افكند وميمونه دختر حارث به او پيوست، و پيامبر صلي الله عليه وسلم بعد از اينكه عمره را انجام داده بود با ميمونه عروسي كرد، ميمونه مي گويد: پيامبر صلي الله عليه وسلم با من در سرف ازدواج كرد كه ما هر دو از احرام عمره بيرون آمده بوديم[61].

ميمونه آخرين زني بود كه پيامبر صلي الله عليه وسلم با او ازدواج نمود[62].

ميمونه به خانه پيامبر صلي الله عليه وسلم پيوست، و به كثرت در مسجد النبي نماز مي خواند، هنگامي كه بيماري پيامبر صلي الله عليه وسلم شدت گرفت در خانه ميمونه تشريف داشت و از آن جا به خانه عايشه منتقل گرديد.

عايشه در اين مورد مي گويد: بيماري پيامبر صلي الله عليه وسلم در خانه ميمونه آغاز شد، ايشان از همسرانش اجازه خواست تا در خانه من تيمار داري شود، همسرانش نيز موافقت كردند[63].

ميمونه زني صادق و با ايمان بود در يكي از روزها كسي از خويشاوندانش نزد او آمد، بوي شراب به مشام ميمونه رسيد، خشمگين شد وفرمود: سوگند به خدا اگر نروي تا حد بر تو اجرا شود، دو باره حق نداري نزد من بيايي، سرانجام او نيز چنين كرد[64].

وفات

ميمونه در ايام خلافت خلفاء مورد احترام آنها بود وزندگي او تا خلافت امير معاويه ادامه پيداكرد ودر سال 51 هجري درگذشت.

ام المؤمنين ميمونه در سرف در جايي كه زندگي زناشويي را با پيامبر صلي الله عليه وسلم آغاز كرده بود به خاك سپرده شد.

عبدالله بن عباس در تشييع جنازه اش شركت كرد وبر او نماز خواند وبه كمك او ويزيد بن اصم وعبدالله بن شداد خواهرزادگان ميمونه در قبر گذاشته شد.

رحمت خدا بر ام المؤمنين ميمونه باد.