آیا ابلیس فرشته بود یاجن

آیا ابلیس فرشته بود یاجن ؟

درنظر اول چنین به نظر می رسد که ابلیس از فرشتگان باشد زیرا خداوند متعال اورا از ملائکه استثنا می کند ومی فرماید« به یاد آرید زمانی را که به فرشتگان گفتیم برای آدم سجده کنید آنها همگی سجده کردند جز ابلیس ، اما او جن بود ، از فرمان پروردگارش سرپیچی کرد » سوره کهف آیه 50 استثنا ابلیس از جمع ملائکه این تصوررا به وجود می آورد که ابلیس از فرشتگان بوده وبا توجه به عصیان وسرشکی او ، این اشکال به نظر می رسد که چگونه از فرشته ای گناه کبیره ممکن است سر بزند ؟

بخصوص اینکه دربعضی از خطبه هانهج الباغه نیز آمده است که « هرگز ممکن نیست خداوند انسانی را به بهشت بفرستد دربرابر کاری که به خاطر آن فرشته ای را از بهشت رانده است »

( اشاره به غرور ابلیس ) نهج البلاغه خطبه 129

آیات قرآن پاسخ این مشکل را ارائه داده است آنجا که می فرماید : ابلیس از طایفه جن است از آن گذشته آیات فوق برای ابلیس ذریه فرزندانی قائل شده است وفرموده : آیا او وفرزندانش را به جای من ، اولیای خود انتخاب می کنید درحالی که آنها دشمن شما هستند . سوره کهف 50

ضمیمه خصوصیاتی که برای فرشتگان ذکر شد مشخص می شود که ابلیس هرگز فرشته نبوده ولی از آنجا که درصف آنها قرار گرفته وپرستش خدا کرده بود به مقام فرشتگان مقرب خدا تکیه زد ومشمول خطاب آنها آنها درمساله سجده به آدم شده بود . براین اساس سرپیچی او به صورت یک استثنا درجمع ملائکه درآیات قران بیان گردیده است ودر خطبه تاسعه هم نام ملک مجازاً بر او نهاده شده است .

تفسیر نمونه .جلد12/ ص465

بیاد آر وقتی که جمع ملک بدادیم فرمان کنون یک به یک

نمایید سجده براین آدمی که از خود دمیدم به خاکش دمی

همه سجده کردند جزاهرمن که پیچیده ناگه سراز حکم من

فراموش کردید من را کنون بخواهید یاری زشیطان دون

زشیطان وفرزندهایش چرا گرفتید یاور به راه خطا

که ابلیس باشد شمارا عدو چگونه بخواهید یاری از او

فلسفه خلفت جن وشیطان

فلسفه وراز آفرینش جن بنابر آنچه درقرآن کریم آمده همان است که درباره انسان وارده شده است یعنی عبادت وپرستش خداوند سبحان ، چنان که فرمود ه است : جن وانسان را نیافریدیم مگر برای عبادت وپرستش نمودن

خدا انس وجن را نبخشید جان جز آنکه پرستند رب جهان ( سوره ذاریات 56 )

اما راجع به فلسفه آفرینش شیطان باید گفت که از نظر نظام کلی این خلقت ضرورت دارد ، زیرا شیطان سگ تربیت شده نظام افرینش است بههر کسی متعرض نمی شود درکار این نظام وجود شیطان ، رحمت است ، اگر کسی سگ تربیت شده داشته باشد می فهمد درعین حال که این سگ است ونجس العین لکن خدماتی نیز دارد .

بنابراین وجود شیطانی که انسان را به شر ومعصیت دعوت کند از ارکان نظام عالم بشری است والقائات او مصلحتی دارد وآن این است که عموما مردم به وسیله آن آزمایش می شوند ودرکوره امتحان خالص ها از ناخالص ها جدا می شود . این مطلب هم روشن است که خود شیطان هم مسخر خداست که اورا درآزمایش بندگان الت دست قرار می دهد .پس کاملاً معلوم است که هرچیزی متعلق خلق وایجاد قرار گرفته است ، بشود خیر محض است مثلا مار وعقرب که می بینیم ازنظر اضافه ای که به ما دارد مضر به حال ماست به طور مسلم منافعی هم دارد که از این ضررش بیشتر است .اگر چنین نبود حکمت الهی اقتضای وجودش را نمی کرد بااین توضیح وجود شیطان به طور حتم خیر خواهد بود واین همان معنایی است که درآیه شریفه فرموده است ( آنکسی که هر چه آفرید نیکو آفریدنش) سوره سجده 7

شیطان مبغوض خلق نشده

مطالب مهمی که باید درخصوص فلسفه وجودی شیطان به آن توجه کرد آن است که خداوند دراول خلقت اورا به عنوان شیطان نیافرید بلکه موجودی از موجودات خداوند بود وبعد ملقب به شیطان شده از درگاه رحمت الهی رانده شد زیرا او مدت شش هزار سال همنشین بلکه بزرگ ایشان بود وبه مقلم والایی رسیده بود لکن از آزادی خود سو ئ استفاده کرد ووقتی که درمقابل پروردگار قرار گرفت که باید بر حضرت آدم سجده کند بنای تمرد وطغیان را نهاد واز امر خداوند سرپیچی کرد درحالی که خلقت او مانند مخلوقات دیگر پاک بود در نتیجه خود را بدنام کرده ، مشهور به شیطان گردید .

پیامبر اکرم درمورد انواع جن فرمودند : جن سه نوع دارد :

یک نوع دارای پروبال هستند که همواره مانند ابر وباد درهوا پرواز می کنند وانقباض وانبساط دارند نوع دوم بصورت حیوانات درمی آیند مانند مار ، عقرب ، سگ ، گربه و.... نوع سوم دارای تکلیفند یا رستگارند یا گناهکار برای اینها از طرف خداوند وعده وعید آمده مثل انسانها ، این نوع جن ها بیشتر درمکان های خلوت زندگی می کنند واز محلی به محل دیگر منتقل می شوند ودرمجالس شرکت می کنند شیطان توانایی هر سه این گروه را دارا می باشد .