مراحل هضم و جذب غذا در بدن انسان

مراحل هضم و جذب غذا در بدن انسان

هضم تجزیه مواد غذایی به ذرات کوچکتر و یا مواد مغذی است. هضم از طریق شش فرآیندهای اساسی، با کمک مایعات بدن به خصوص در دستگاه گوارش آب میوه هایی که از ترکیبات مانند بزاق، موکوس، آنزیم، اسید هیدروکلریک، بی کربنات، و صفرا ساخته شده است انجام میشود

غذایی که ما می خوریم توسط اعمال گوارشی به اجزای ساده تبدیل می شوند ، از دهانه روده کوچک جذب می شوند و سپس توسط خون و لنف حمل شده و توسط سلول های بدن برای تولید انرژی مورد استفاده قرار می گیرند.این ها در مجموع یعنی مراحل هضم و جذب غذا.غذاها بافت تازه ای را که مشخص هر اندام خاص است می سازند و قسمت های فرسوده اندام ها را ترمیم می کنند و به نگهداری، تحریک پذیری و قابلیت هدایت بافت عصبی و قابلیت انقباض بافت عضلانی کمک کرده و یک نقش اساسی در رشد عمومی و تغذیه بازی می کنند.

مراحل هضم غذا از دهان شروع می شود ، از غدد بزاقی دهان ، بزاق ترشح می شود که در هنگام جویدن غذا ، با آن ترکیب می شود تا بلع غذا را آسانتر نماید.بزاق حاوی آنزیمی به نامآمیلاز ( Amylase ) می باشد که باعث تجزیه غذاهای کربوهیدراتی نشاسته ای به قند های ساده تر می شود که بتوانند جذب بدن شوند.آنزیم آمیلاز فقط می تواند در یک محیط قلیایی عمل نماید.

وقتی که غذا بلعیده می شود ، از طریق مری پایین آمده و به سمت معده می رود.در محل ورود و خروج معده ، عضلات حلقوی وجود دارند که به آن ها اصطلاحا "اسفنکتر”( sphincter ) گفته می شود و به عنوان دریچه عمل می کنند. وقتی غذا به معده می رسد ، دریچه یا اسفنکتر بالایی معده باز شده و اجازه می دهد که غذا وارد معده شود، سپس این دریچه بسته می شود تا غذا و شیره گوارشی در معده نگهداری شوند . اگر این اسفنکتر خراب شود و یا نشتی داشته باشد ، شیره گوارشی که حاوی اسید معده نیز می باشد ، به سمت بالا رفته و وارد مری می گردد. وقتی چنین اتفاقی افتاد ، شما احساس سوزش سر معده خواهید کرد ( ترش کردن ) ، زیرا اسید معده شما باعث تحریک مری شما می گردد.

نمای از آناتومی دستگاه گوارش

حرکاتی که در عمل گوارش دخالت دارند به جز چند استثناء توسط عضلات صاف انجام می شود. کنترل این حرکات نیز به همان اندازه کنترل ترشح آنزیم ها جالب توجه است.هنگامی که مشتقات غذا به طور مناسب هضم شدند به مخاط روده کوچک برای عمل جذب عرضه می گردند و باقیمانده آن ها به داخل روده بزرگ حرکت داده شده و از بدن به خارج دفع می گردند.اما قبل از آن اتفاقات دیگری هم رخ می دهید.

نقش روده کوچک

روده کوچک شما دارای سه قسمت می باشد. اولین قسمت روده کوچک که درست بعد از معده قرار دارد را اصطلاحا” اثنی عشر یا دوازدهه و یا "دئودنوم ” ( Duodenum ) می نامند، که کوتاهترین قسمت روده کوچک می باشد.دو قسمت دیگر روده کوچک که بعد از اثنی عشر قرار دارند به ترتیب عبارتند از ژژنم ( Jejunum ) و ایلئوم ( Ileum ) که به روده بزرگ متصل می گردد. وقتی غذا از معده وارد اثنی عشر می شود ، به علت مخلوط بودن با اسید معده ، هنوز اسیدی می باشد. در محل اثنی عشر ، یک شیره گوارشی قلیایی به این غذا اضافه می گردد تا حالت اسیدی آن را خنثی نماید.

این شیره گوارشی از عضوی که در قسمت زیر معده قرار دارد و به آن اصطلاحا ”

لوزالمعده

” یا "پانکراس” ( Pancreas ) گفته می شود ترشح می گردد ، که حاوی آنزیم هایی است که باعث ادامه هضم غذا می شود. صفرا نیز در همین محل به غذا اضافه می گردد صفرا مایعی سبز رنگ است که در کبد شما ساخته می شود و سپس از کبد به کیسه صفرا وارد می گردد تا در آنجا ذخیره شود.این صفرا به حل شدن مواد غذایی چرب کمک می نماید. وقتی که شیره گوارشی وظیفه خود را انجام داد ، مواد غذایی اصلی به اجزا ساده تر خود تجزیه می شوند.یعنی مراحل هضم تمام شد و به مرحله جذب غذا رسیدیم.

در قسمت های پایین تر روده کوچک ( یعنی در ژژنوم و ایلئوم ) ، محصولات نهایی غذای هضم شده از طریق دیواره روده کوچک به جریان خون جذب می گردند. بر اثر انقباضات موجی شکل عضلات دیواره روده ها ، غذا در طول روده حرکت کرده و به جلو می رود.این حرکت را اصطلاحا”پریستا لسیس ( peristalsis ) می نامند. دیواره روده ها صاف نمی باشد بلکه دارای میلیون ها برجستگی انگشت مانند به نام پرز (Villi)می باشد.این پرزها باعث می شود که سطح وسیعی در روده های شما ایجاد شود تا جذب غذاها بهتر صورت گیرد.ویتامین های محلول در آب و مواد معدنی در این مرحله،جذب جریان خون می شوند.

وقتی که مواد غذایی جذب جریان خون شد ، باقی مانده غذایی که هضم نشده است وارد روده بزرگ می گردد بدن شما می تواند بعضی از مواد غذایی ، مثل آن هایی که ایجاد انرژی می کنند و بعضی از ویتامین ها و مواد معدنی را ذخیره نماید. اضافی مواد غذایی که بدن نمی تواند آن ها را ذخیره نماید از طریق مدفوع از بدن خارج می گرد.

بعد از آنکه اجزای ساده غذا جذب شدند سلول های مختلف بدن آنچه را احتیاج دارند از خون می گیرند. مقدار کافی از این مواد غذایی می سوزد تا انرژی لازم برای کار را تأمین کرده و بدن را گرم نگه دارد. قسمتی از باقیمانده غذا به طور موقتی انبار شده و برحسب احتیاج برای نگاهداری قند خون در حد طبیعی به مصرف می رسد. هرگاه ما بیش از حد احتیاج غذا بخوریم مقدار اضافی ممکن است به صورت بافت چربی انبار شده و در موارد احتیاج هنگامی که مقدار ورودی غذا کاهش می یابد مورد استفاده قرار گیرد.

مصارف مختلف مواد غذایی بستگی به رسیدن مقدار کافی اکسیژن به سلول ها و همچنین وجود هورمون ها برای تنظیم توزیع مواد غذایی بر طبق احتیاج بدن است. به واسطه اعمال گوارش و تولید مجدد در سلول ها پروتئین و چربی غذا از هر منشأی که باشند می توانند به پروتئین و چربی خاص بدن انسان تغییر یابند. غذایی که ما می خوریم بعد از آنکه به هر ترتیبی که لازم بود به مصرف بدن رسید سرانجام اکسیده شده و مواد زاید آن به خارج دفع شده و انرژی حاصله به مصرف می رسد.

به عنوان مثال آب پرتغال،آلو،نان کره مالیده،تخم مرغ پخته و شیر که شما برای صبحانه مصرف می کنید(قبل از آنکه بدن را به صورت حرارت واندرید کربنیک و آب و فضولات نیتروژنی ترک کنند) ممکن است کبد شما را ترمیم کرده و انرژی کافی برای شرکت در امتحان به شما بدهند و حتی به صورت جزئی از هموگلوبین موجود در بعضی گویچه های سرخ در آیند.

هضم و جذب متابولیسم کربوهیدراتها

سرعت انتقال کربوهیدراتها از کبد به جریان خون طوری است که میزان گلوکز خون را حدود 100 میلی گرم برای هر 100 میلی لیتر خون نگه می دارد. پس از غذا میزان گلوکز خون ممکن است از این حد بالاتر رود ولی دوباره به محض ورود گلوکز به یاخته ها کاهش می یابد.

یک تئوری در مورد تنظیم اشتها معتقد است که اختلاف بین میزان قند خون شریانی وریدی (دلتا گلوکز) مکانیسم تنظیم کننده اشتها را در هیپوتالاموس مغزی تحت تاثیر قرار می دهد . یعنی اگر اختلاف بین میزان قند در این دو رگ کم باشد بدین معنی است که قند خون پائین امده است. در نتیجه اشتها تحریک می شود. ولی اگر ایت اختلاف زیاد باشد بدین مفهوم می باشد که گلوکز خون تغییری نکرده است بنابراین اشتها از بین می رود.

گلوکزی که از کبد به جریان خون منتقل می شود در دسترس تمام بافتهای بدن قرار می گیرد. در این هنگام تک تک یاخته ها از طریق جریانی به نام جریان انتقال فعال، گلوکز را دریافت می کند. این جریان شامل انرژی، تبادل سدیم و سیستم حامل در غشای یاخته ای است. گلوکز در داخل یاخته بر اثر اکسیداسیون به اسیدپیرویک تبدیل می شود، سپس انرژی ذخیره شده در میتوکندری، برای تامین احتیاجات بدن از قبیل تولید گرما، انقباض عضلات، سنتز ترکیبات اساسی و ارتباط جریانات عصبی آزاد می شود. در داخل میتوکندری آنزیم های فراوانی وجود دارد که انرژی گلوکز را بطور مرتب و مداوم و بصورت تری فسفات آدنوزین آزاد می کنند . بنابراین محصولات نهایی متابولیسم عبارتند از : دی اکسید کربن و آب و انرژ ی.

ذخیره

اگر رژیم غذایی دارای کربوهیدرات باشد و مونو ساکارید جذب شده نیز بیش از نیاز های کالریکی بدن باشد و ذخیره گلیکوژنی بدن نیز کامل باشد، مازاد ان از بدن دفع نمی شود بلکه به چربی تبدیل می گردد که بتواند در بدن ذخیره شود بدن برای ذخیره چربی تقریبا ظرفیت نامحدودی دارد و می تواند مازاد کربوهیدرات را به چربی تبدیل کند.

بطور کلی تبدیل گلوکز به اسیدهای چرب، در داخل میکروزومهای کبد انجام می گیرد و ملکول گلوکز می شکند و از شکل شش کربونی به واحدهای دو کربنی تبدیل می شود، که برای سنتز اسیدهای چرب بکار می رود. سپس اسیدهای چربل به جریان خون و از آنجا به یاخته های چربی انتقال می یابند، آنگاه در داخل این یاخته ها با ترکیباتی 3 کربنی به نام گلیسرول که ان هم از گلوکز بدست امده است ترکیب، و تری گلیسرید و چربی بوجود می آید. کربوهیدرات موجود در غذا با یکی از راه های زیر در بدن مورد استفاده قرار می گیرد:

1- فورا به صورت یک منبع انرژی اکسیده می شود.

2- به گلیکوژن تبدیل و در کبد یا عضلات ذخیره می شود.

3- به چربی تبدیل شده و بصورت یک ذخیره انرژی در سلولهای معمولی یا سلول های چربی درآید.

محصولات نهایی متابولیسم کربوهیدرات عبارتند از : دی اکسید کربن، آب و انرژی . فاصله زمانی بین مصرف کربوهیدرات و دفع آن به صورت آب و دی اکسید کربن، ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت یا حتی چند ماه باشد.

هضم  و جذب و انتقال کربو هیدراتها

کربوهیدراتها پیش از اینکه بتوانند وظایف اصلی خود را در بدن انجام دهند ، باید به واحدهای کاملا کوچک  مونوساکاریدها تبدیل شوند تا از دیواره روده به جریان خون راه یابند . اعمالی که بر اثر آن کربوهیدراتهای پیچیده تبدیل به مونوساکاریدها می شوند ، هضم نام دارند . در مرحله هضم آنزیمهای آبکافت نشاسته (آمیلازها) و آنزیمهای آبکافت کننده دی ساکاریدها تغییراتی در کربوهیدرات ها بوجود می آورند . آمیلازها در سه شیره گوارشی وجود دارند که عبارتند از : 1- بزاق دهان ؛1- شیرهپانکراس در روده باریک ؛3- آنزیمهای هضم کننده دی ساکاریدها که در شیره روده ای یا دیوار روده وجود دارند . آمیلاز بزاقی در دهان با غذا مخلوط می شود و در محیط نسبتا قلیایی بزاق ، نشاسته را به کربوهیدراتهای ساده تر که معمولا دکسترین است تبدیل می کند .

اگر غذا پیش از اینکه بوسیله اسید هیدروکلریدریک معده ، اسیدی شود و مدت بیشتری با آنزیم آمیلاز بزاقی در تماس باشد ، ممکن است نشاسته آن آبکافت شود و دی ساکارید مالتوز حاصل گردد. همچنین این آنزیم پیش از اینکه توسط اسید معده غیر فعال شود ، ممکن است تا 75% نشاسته سیب زمینی را آبکافت کند .