فعالیت های کلاس دهم تصویر سازی مدرسه شهید فهمیده+برنامه امتحانات هنرستان شهید فهمیده راسته نیم بالان یا سن ها Hemiptera
مهمترن مشخصه مرفولوژیک حشرات این راسته که وجه تسمیه نام راسته نیز مربوط به آن است این است که در اکثر آنها تقریباً نیمه قاعده بالهای جلویی ضخیم و چرمی ولی نیمه انتهایی آن غشایی است، به این نوع بال نیم بالپوش یا Hemelytron می گویند . (جمع Hemelytra ) . ولی بال های عقبی کاملاً غشایی و کمی کوتاهتر از بالهای جلو می باشند . بال ها هنگام استراحت بطور مسطح روی بدن قرار می گیرند بطوریکه قسمت انتهای بال های جلو روی یکدیگر قرار می گیرند.
قطعات دهانی سن ها از نوع زننده – مکنده و بشکل یک خرطوم باریک چند مفصلی است که به قسمت جلو زیر سر متصل می باشد و بطرف عقب و زیر شکم امتداد پیدا می کند. لب پایین بصورت یک غلاف یا پوششی مفصلی چهار استیله (دو آرواره بالا و رو آرواره پایین) داخل آن خرطوم را محافظت می کند. دو آرواره پایین در مجاور یکدیگر قرار گرفته و در داخل آن دو مجرای طولی حاصل می شود یکی بنام مجرای غذایی و دیگری مجرای بزاقی . ضمناً این حشرات فاقد پالپ می باشند.
بعد از پرونوتوم یک قطعه مثلثی است که ممکن است بزرگ یا کوچک باشد و به سیبنه دوم متصل شده است این قسمت را Scutellum یا سپرچه می گویند
راسته Hemiptera و راسته Homoptera در موارد بسیاری دارای مشخصات مشابهی هستند که حتی بعضی از متخصصین آنها را در یک راسته بنام راسته Hemiptera منظور می نمایند که آنرا به ذو زیر راسته بنام Homoptera و Heteroptera (سن ها ) تقسیم می کنند . این دو گروه اساساً بر مبنای ساختمان بال ها و محل قرار گرفتن خرطوم (محل اتصال آن به سر) از یکدیگر تفکیک می شوند.
بال های جلویی Homoptera بافت یکسان و یکنواختی داشته که تماماً چرمی یا تماماً غشایی هستند(وجه تسمیه بنام راسته یکنواخت بالان)، در حالی که در Hemiptera قسمت قاعده بال های جلویی ضخیم و قسمت انتهای آن نازک و غشایی است.
در Homoptera خرطوم از قسمت زیر و عقب سر منشا می گیرد در حالی که در Hemiptera خرطوم از زیر و جلو سر منشا می گیرد.
پا در سن ها سه شکل متداول دارد:
پاهای رونده Walking Legs (حالت نرمال و طبیعی)
پاهای شناگر Swimming Legs که در سن های آبزی وجود دارد و پا مقداری پهن می شود و تعدادی ریشک یا موهای ریز در آن وجود دارد.
در بعضی از سن ها پای جلو به صورت پای شکاری Raptorial Legs در می آید.
در راسته سن ها شاخک ها معمولاً نسبتاً بلند و 4 یا 5 مفصلی است ، چشم های مرکب معمولاً رشد کرده و مشخص ولی چشم های ساده (معمولاً 2 عدد هستند ) ممکن است وجود داشته یا وجود نداشته باشند ( پوره ها همیشه فاقد چشم های ساده هستند.)
بسیاری از گونه های سن ها دارای غدد بخصوصی هستند که مجرای آن در طرفین قفسه سینه باز می شود و در مواقع بخصوص از خود بوی معینی را متصاعد می کنند که معمولاً برای انسان بوی نامساعدی است.
بیشتر گونه های سن های بالدار هستند ولی تعدادی نیز بی بال و یا بال کوتاه هستند . در بعضی از گونه ها هم افراد بال دار و هم افراد بی بال کوتاه هو دیده می شود. سن ها دارای دگرگونی ساده هستند.
اکثر گونه ها خشکی زی هستند ولی تعداد زیادی نیز آبزی می باشند ، رژیم غذایی اکثر آنها گیاهخواری است و از شیره نباتات تغذیه می کنند و از آفات مهم کشاورزی محسوب می شوند. ولی بعضی از گونه ها شکاری بوده و از حشرات مفید محسوب می شوند.تعداد دیگری از گونه ها به انسان و دام ها حمله کرده و از خون آنها تغذیه می کنند ، ضمناً بعضی از گونه ها ناقل عوامل بیماری زا هستند.
مهمترین خصوصیاتی که برای تفکیک و شناسایی خانواده های راسته سن ها بکار برده می شود عبارتند از: شاخک ها ، خرطوم ، پاها و بال ها.
خرطوم معمولاً 3 یا 4 مفصلی بوده و در بعضی از آنها در هنگام استراحت در داخل شیاری که روی اولین حلقه زیر شکم (Prosternum ) وجود دارد مستقر می شود.
پاهای جلو در بیشتر گونه های شکاری کم و بیش برای گرفتن تغییر شکل یافته و به آنها پاهای شکاری (Raptorial legs ) گفته می شود.
پنجه پاهای این حشرات دارای 2 یا 3 مفصل می باشد که مفصل انتهای دارای یک جفت ناخن است . وضعیت قرار گرفتن ناخن ها در بیشتر آنها روی آخرین مفصل پنجه ها به صورت انتهایی (apical) است ، یعنی درست در وسط آخرین مفصل پنجه واقع شده اند
بال های جلویی یا نیم بال پوش ها در گرو های مختلف به اشکال متفاوتی دیده می شود و به قسمت های مختلف بال اسامی مختلفی داده شده است.
در قسمت سخت قاعده بال جلو دو بخش عمده بنام های cor و corium و clavus تشخیص داده اند که بوسیله درز مخصوصی (Claval suture ) از یکدیگر مجزا می شوند . قسمت غشایی انتهای بال جلو را (mem) membrane )می گویند.
در بعضی دیگر قسمت انتهایی کریوم بوسیله درز کوچکی جدا شده است که به آن کونئوس
(Cuneus) گویند.
طبقه بندی Hemiptera
در کل خصوصیاتی از سن ها که در کلید مورد استفاده قرار می گیرد :
شکل شاخک و تعداد بندها که معمولاً 4 یا 5 بند است.
تعداد بندهای خرطوم که بطور معمول 3 بندی و بعضی ها 4 بندی هستند
(Water buatmen) Corixidae خانواده
مرفولوژی :
این حشرات آبزی بوده و پاهای عقبی آنها کشیده و پهن و پارو مانند شده است.بدن آنها تخم مرغی و تا حدودی مسطح و معمولاً برنگ خاکستری تیره است.روی سطح پشتی آنها اغلب خطوط ریز زیادی دیده می شود.
بیولوژی :
این حشرات معمولاً در آب گیرها و دریاچه های آب شیرین و گاهی در نهرها و گونه های معدودی از آنها در آب گیرهای آب شور دیده می شوند. فاقد گیل های تنفسی هستند و اکسیژن مورد نیاز خود را از سطح آب تامین می کنند و اغلب جند حباب هوا را در زیر شکم و یا در زیر بال پوش ها با خود حمل می کنند.این حشرات خیلی سریع شنا می کنند ولی اغلب به گیاهان آبزی چسبیده و برای مدتی به این حالت باقی می مانند.
بیشتر این حشرات از آلگها و موجودات کوچک آبزی تغذیه می کنند که معمولاً آنها را بوسیله پاهای جلویی گرفته و به دهان می برند.بعضی گونه ها شکاری بوده و از لارو حشرات و سایر جانوران آبزی کوچک تغذیه می کنند.برخلاف بیشتر حشرات آبزی این حشرات به انسان نیش نمی زنند.
این حشرات تخم های خود را به گیاهان آبزی می چسبانند . در بعضی از نقاط مثل مکزیک تخم این حشرات بعنوان غذای انسان مورد استفاده قرار می گیرد. حشرات این خانواده غذای عده زیادی از حیوانات آبزی می باشند.
(Back swimmers ) Notonectidae خانواده
مرفولوژی :
این حشرات معمولاً در آب به پشت شنا می کنند، (وجه تسمیه نام خانواده ) از نظر شکل ظاهری خیلی به خانواده Corixidae شبیه هستند ولی قسمت پشت آنها بیشتر محدب است و برنگ روشن هستند . اغلب روی سطح آب استراحت می کنند و پاهای عقبی خود را کاملاً باز نگه می دارند.
بیولوژی:
حشرات این خانواده شکاری هستند و از حشرات و موجودات کوچک دیگر مثل ماهی های ریز تغذیه می کنند . شناگران ماهری هستند.
خانواده Water scorpions) Nepidae)
مرفولوژی:
این حشرات نیز آبزی و شکاری بوده که پاهای جلویی آنها شکاری است . دارای یک لوله تنفسی در انتهای بدن هستند که از تغییر شکل سرسی ها حاصل شده است.
این لوله ها گاهی به اندازه طول بدن حشره هستند و در هنگام حرکت در داخل گیاهان آبزی لوله های تنفسی را از سطح آب خارج کرده و تنفس می کنند
بیولوژی :
حزکت این حشرات در آب کند است و از انواع جانوران آبزی بوسیله پاهای شکاری خود تغذیه می کنند . این حشرات به انسان نیش دردناکی می زنند.
خانواده Water striders) Gerridae )
مرفولوژی:
حشراتی هستند با پاهای بلند که روی سطح آبها زندگی می کنند و معمولاً می دوند و یا روی آب سر می خورند.معمولاً از حشراتی که روی آب می افتند تغذیه می کنند.
پاهای جلویی آنها کوتاه است و برای گرفتن غذا بکار برده می شوند، ولی پاهای میانی و عقبی بلند بوده و برای حرکت از آنها استفاده می شود. بدن آنها باریک و دراز و برنگ تیره هستند.
پنجه پاهای آنها حاوی موهای ریز زیادی است که از خیس شدن پاها جلوگیری می کنند و به همین دلیل قادرند روی سطح آب قدم بزنند.
بیولوژی:
این حشرات بیشتر در اماکن آبی ساکن و محافظت شده دیده می شوند . در مواقع خشک شدن این اماکن آبی وارد لجن شده و در آنجا باقی می مانند تا مجدداً در آن قسمت آب ظاهر شود.معمولاً در اّهای شیرین یافت می شود.تخم ها در سطح آب ریخته می شوند.
خانواده ساس ها Bed Bugs) Cimicidae )
مرفولوژی:
حشراتی هستند مسطح و تخم مرغی شکل ، بدون بال و بطول حدود 6 میلیمتر، دارای قطعات دهانی مکنده بوده و از خون پرندگان و پستانداران تغذیه می کنند.
مثال : ساس معمولی Cimex lectularius
بیولوژی :
اغلب در نازل ، مسافرخانه های کثیف ، طویله ها و اماکن مسکونی انسان و حیوانات دیده می شود. این حشره فعالیت شبانه داشته و در طول روز در شکاف در و دیوار، در قسمت های مختلف رختخواب زیر کاغذ دیواری،و غیره مخفی می شوند.به وسایل مختلف از جمله لباس ، رختخواب، وسایل منزل و غیره ممکن است از یک محل به محل دیگر منتقل شوند . حشرات ماده تخم های خود را در لابلای شکاف ها قرار می دهند(حشرات ماده 100 تا 250 تخم می گذارند ) ، در شرایط گرم حدود 2 ماه طول می کشد تا تخم ها به حشرات کامل تبدیل شوند. حشرات کامل تا چندین ماه زندگی می کنند و ممکن است بدون غذا بمانند.اکثراً باعث خارش و سوزش می شوند ولی بیماری مهمی را انتقال نمی دهند.
خانواده Plant bugs or leaf bugs) Miridae )
مرفولوژی:
حشرات این خانواده تنها حشرات این راسته اند که در روی بال جلویی دارای بخش کونئوس هستند و با این مشخصه به راحتی از سایرین متمایز می شوند. بیشتر آنها در قسمت قاعده غشایی بال جلو دارای دو سلول بسته هستند. شاخک ها و خرطوم آنها 4 مفصلی و فاقد چشم های ساده هستند.اکثراً حشرات کوچکی هستند (معمولباً کمتر از 10 میلیمتر) با بدنی کشیده و نرم با رنگ های متنوع ، بیشتر گونه ها دارای رنگ های قرمز، نارنجی، سبز یا سفید.
بیولوژی:
بزرگترین راسته از خانواده سن ها است و گونه های مختلف در روی بسیاری از گیاهان به فراوانی یافت می شوند ، اکثراً از شیره نباتات تغذیه می کنند و یکی گونه های مهم آن Lygus lineolaris است.
حشره ای است بطول 5 تا 6 میلیمتر، که رنگ آن از قهوه ای کم رنگ تا سیاه متغیر است.از گیاهان متععد وحشی و کشت شده تغذیه می کند.
خانواده Assassin bugs) Reduviidae )
مرفولوژی:
حشرات این خانواده دارای اندازه متوسط تا بزرگ هستند، رنگ آنها قهوه ای تا سیاه و بعضی از آنها خیلی فراوان هستند. سر آنها باریک و کشیده و قسمت پشت چشم ها گردن مانند است.خرطوم 3 مفصلی و معمولاً قوس دار و قسمت انتهایی آن در شیار اولین حلقه زیر شکم قرار می گیرد.شکم در قسمت وسط اغلب پهن تر شده بطوری که کنار حلقه های شکم از زیر بال ها نمایان می باشند.
بیولوژی:
اکثر حشرات این خانواده شکاری بوده و از حشرات دیگر تغذیه می کنند ولی تعداد معدودی از خون انسان و پستانداران دیگر تغذیه می کنند و نیش آنها همراه با درد و سوزش شدید است.
مثال : Redivius personatus که در منازل دیده می شود و از ساس ها تغذیه می کند،گاهی به انسان نیز نیش می زنند.
بعضی از گونه های این خانواده ناقل بعضی از بیماری ها از جمله Trypanosoma هستند.
خانواده Seed bugs) Lygaeidae )
مرفولوژی:
شاخک ها و خرطوم آنها 4 مفصلی است، دارای چشم های ساده،در قسمت غشایی بال های جلو دارای 4 یا 5 رگبال ساده هستند،تفاوت عمده آنها با خانواده Miridae در نداشتن کونئوس و داشتن چشم ساده است.ضمناً بدن این حشرات سخت تر است.
حشراتی هستند با جثه کوچک که بزرگترین آنها حدود 13 میلیمتر طول دارند، و شکل عمومی آنها متنوع است و بیشتر آنها لکه ها یا نوارهای قرمز، سفید و سیاه روی بدن دارند.
بیولوژی:
خانواده ای است نسبتاً بزرگ،عده ای از آنها شکاری ولی اکثر آنها از بذور نباتات تغذیه می کنند و یا از شیره گیاهان می خورند.
مثال: Blissus leucopterus Chinch bug که آفت مهم غلات می باشد.
حشره ای است بطول 3.5 میلیمتر و برنگ سیاه با بال های جلو برنگ سفید که در قسمت وسط هر یک از آنها یک لکه سیاه دیده می شود.از شیره نباتی دانه ها و برگ های غلات تغذیه می کنند.
Lygaeus halmii روی نیم بال پوش ها یک علامت × برنگ قرمز دارد.
Omcopeltus fasciatus دارای نوارهای پهن سیاه و قرمز روی نیم بال پش ها است.
خانواده Leaf footed bugs) Coreidae )
مرفولوژی:
حشرات این خانواده اکثراً بزرگ بوده و برنگ تیره هستند و دارای غدد ترشحی مخصوصی هستند که در طرفین قفسه سینه بین پاهای میانی و عقبی باز می شوند،سر آنها باریک تر و کوتاه تر از پیش گرده است،در بعضی از گونه ها ساق پاهای عقبی پهن شده و برگ مانند است.بیشتر گونه ها از خود مواد عطری مخصوصی ترشح می کنند که ممکن است برای انسان ناخوشایند باشد.
بیولوژی:
اکثر گونه های این خانواده گیاهخوار هستند ولی تعداد کمی از آنها شکاریند .Amasa trigtis (Squash bug ) آفت مهم کدوئیان است.
خانواده Stink bugs) Pentatomidae )
مرفولوژی:
خانواده نسبتاً بزرگی است که بدن آنها سپر مانند و شاخک های آنها 5 مفصلی است.این حشرات نیز از خود بوی نامطبوعی تولید می کنند.بیشتر گونه های آن دارای رنگ های روشن با نقش بندی مشخصی هستند،این خانواده به سه زیر خانواده به شرح زیر تقسیم می شود:
Acanthosomatinae ، پنجه ها 2 مفصلی، وجه تمایز از دو خانوده دیگر
Pentatominae ، مفصل قاعده ای ، خرطوم باریک و در هنگام استراحت در بین دو برجستگی طرفین زیر سر (bucculae) بطور موازی قرار می گیرد.
Asopinae ، مفصل قاعده ای خرطوم کوتاه و ضخیم است ولی فقط قاعده آن در بین دو برجستگی طرفین زیر سر قرار می گیر.
بعضی از حشرات این خانواده گیاهخوار و بعضی دیگر شکاری بوده و از حشرات دیگر تغذیه می کنند و بعضی دیگر هم گیاهخوار و هم حشره خوار هستند.حشرات دو زیر خانواده 1 و 3 اکثراً شکاری هستند، ولی حشرات زیر خانواده Prntatominae اکثراً گیاهخوار می باشند.
تخم گذاری این حشرات اکثراً بطور دسته ای است، تخم ها به شکل جلبکی و دارای خارها یا تزیینات مخصوصی به خود هستند.
Aelia furcula یا سن آئلیای غلات ، از آفات مهم غلات از نقاط مرکزی و جنوبی ایران گزارش شده است.
خانواده Shield blacked bug) Scutelleridae )
مرفولوژی:
حشرات این خانواده از نظر ظاهری شباهت زیادی به حشرات خانواده Pentatomidae دارند که در ذیل به شرح آن می پردازیم، ولی سپرچه آنها خیلی بزرگ و کشیده شده بطوریکه تا انتهای شکم ادامه می یابد. ضمناً بال ها فقط از کنار سپرچه دیده می شوند..بیشتر این سن ها برنگ قهوه ای و به طول 8 تا 10 میلیمتر هستند.
بیولوژی:
اکثراً از شیره نباتات تغذیه می کنند، زمستان گذرانی به شکل حشره بالغ،تخم ریزی بطور دسته ای،یک نسلی هستند.
Eurygaster integriceps یا سن گندم، از آفات مهم گندم می باشد و بصورت مهاجر خسارت زیادی به گندم کاری های ایران وارد می سازد.
منابع:
پرینتر استوک
ساخت ردیاب خوراکی ساخت ردیاب میله ای
آموزش ساخت ردیاب خوراک خور ساده