انصاف این است که انسان همان حکمی که برای خود می کند، برای دیگران هم داشته و همان چیزی که برای خود می پسندد، برای دیگران هم بپسندد.
****
انصاف از اصول اساسی اخلاقی است. یعنی جزو اخلاقیات کلیدی بوده که اصلاح بسیاری از صفات دیگر، به اصلاح آن بستگی دارد.
وقتی انسان دیگری را مثل خود بداند، دیگر گناهان جمعی را انجام نداده و روابط اجتماعی او بهبود می یابد. مثلا:
دروغ نمی گوید چون دوست ندارد به او دروغ بگویند.
عیب جویی نمی کند چون دوست ندارد عیوبش را کسی منتشر کند.
بدخواه دیگران نیست
از دیگران دفاع می کند.
به دیگران احترام می گذارد.
حقوق دیگران را محترم می شمارد
و....
به همین جهت است که برای قضاوت کردن در مورد دیگران و درک موقعیت و وضعیت آنها و این که کاری که انجام داده اند ، درست بوده يا نه؟
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرمایند:
أَ لَا أُخْبِرُكُمْ بِأَشْبَهِكُمْ بِي أَخْلَاقاً قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ أَحْسَنُكُمْ أَخْلَاقاً وَ أَعْظَمُكُمْ حِلْماً وَ أَبَرُّكُمْ بِقَرَابَتِهِ وَ أَشَدُّكُمْ إِنْصَافاً مِنْ نَفْسِهِ فِي الْغَضَبِ وَ الرِّضَا(1)
-آیا خبر دهم از شبیه ترین شما از نظر اخلاق به من؟
-بله یا رسول الله
- خوش اخلاق ترین، بردبارترین، نیکوکارترین شما به خویشاوندان و منصف ترین شما در حالت خشم و رضایت نسبت به دیگران.
امام صادق علیه السلام فرمودند:
مَنْ أَنْصَفَ النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ رُضِيَ بِهِ حَكَماً لِغَيْرِهِ (2)
کسی که با مردم انصاف دهد، قضاوت و حکمیتش مورد رضایت و پذیرش دیگران قرار خواهد گرفت.
1-بحارالأنوار ج 74 ص 154 باب 7- ما جمع من مفردات كلمات الرسو
2-الكافي ج 2 ص 146 باب الإنصاف و العدل