گاز گرفتگی چیست؟-مسمومیت با مونواکسید کربن

گاز گرفتگی چیست؟-مسمومیت با مونواکسید کربن

 مسمومیت با مونواکسید کربن

هجوم هوای سرد به مناطق مختلف کشورمان و افزایش استفاده از وسایل گرمایشی که عمدتا گازسوز است، خطرات ناشی از مسمومیت با مونواکسید کربن (گازگرفتگی) را افزایش می دهد. هر ساله آمارهای متعددی از بیمارستان های سطح کشور انتشار می یابد که دال بر شیوع بالای سالانه این مسمومیت است. این مسمومیت ناشی از سوختن ناقص سوخت های فسیلی مانند زغال، نفت، گازوئیل، بنزین و گاز شهری است.

 مونواکسید کربن گازی است بی رنگ و بی بو که براحتی منتشر می شود. مونواکسید کربن از طریق تنفس وارد ریه ها شده، به جریان خون رسیده و به گلبول های قرمز متصل می شود. گلبول قرمز وظیفه اتصال و انتقال اکسیژن را دارد، اما زمانی که مونواکسید کربن به آنها متصل می شود دیگر توانایی حمل اکسیژن را از دست می دهد. در این صورت خود به خود اکسیژنی از ریه جذب بدن نشده و بیمار با وجود استنشاق اکسیژن خفه می شود.

 برای پخش گاز در سراسر بدن حدود چهار تا شش ساعت زمان نیاز است؛ مدت زمانی که ما در خواب هستیم و گاز سمی در حال پخش در هوای اتاق است. مسمومیت در کودکان سریع تر بروز کرده، اما در افراد مسن عوارض عصبی ناخوش بیشتری را بجا می گذارد. جنین مادران باردار نیز می تواند دچار مسمومیت با مونواکسید کربن شود.

 علائم مسمومیت متنوع است. شایع ترین علائم شامل سردرد، احساس گیجی، تهوع، استفراغ، درد شکم و اسهال می شود. البته بیماران با تشخیص ابتلا به عفونت های ویروسی یا مسمومیت غذایی مرخص می شوند. باید دقت داشت که این بیماران تب نداشته و دسته جمعی مبتلا می شوند. اگر پیگیری از نظر تماس با گاز شهری و دیگر سوخت های فسیلی مانند تماس با دود ماشین از آنها گرفته شود، تشخیص به بیراهه نمی رود. اغلب آزمایشگاه های بیمارستانی و غیربیمارستانی توانایی شناسایی را ندارند یا دسترسی به آن مقدور نیست. در صورتی که شرایط مصدوم به احتمال مسمومیت با مونواکسید کربن دلالت دارد باید بسرعت و بدون معطلی برای تشخیص از محیط آلوده خارج شده و به بیمارستان منتقل شود.

 درمان اصلی در بیمارستان با تجویز اکسیژن با غلظت بالا شروع می شود. بسیاری از بیماران نیازمند اکسیژن با فشار بالا هستند که تعداد محدودی از مراکز درمانی به آن دسترسی دارند.

متاسفانه تعدادی از مصدومان مسمومیت با مونواکسید کربن دچار عوارض تاخیری می شوند. از دست رفتن حافظه، اختلال شخصیتی، پرخاشگری، بی قراری و حتی کوری از دیگر عوارض تاخیری گزارش شده است. با وجود تحقیقات فراوان افراد در معرض خطر چنین عوارضی مشخص نیستند، اما مسلم است که هر چه علائم اولیه شدیدتر باشد خطر بروز عوارض بیشتر است.

 پیشگیری

ـ باید قبل از استفاده از وسایل گرماساز از کارکرد صحیح آن اطمینان داشت. ایمنی باید در مورد عدم نشت گاز و تولید گاز مونواکسید کربن صورت گیرد.

ـ افرادی که دچار مسمومیت با این گاز می شوند، نباید به محل بازگردند، مگر این که سیستم گرمایشی بخوبی بررسی و معاینه شده و نقایص برطرف شود.

ـ هرگز در فضای بسته ماشین را برای مدت طولانی روشن نگذارید. گاز مونواکسید کربن هیچ نشانه ای ندارد و بدون این که فرد متوجه شود وی را مسموم می کند.

روش های پیشگیری از گاز گرفتگی و مسمومیت با مونوکسید کربن

دود ناشی از آتش‌سوزی‌ها و یا گاز متصاعد شده از احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی مثل نفت، گازوئیل، گاز، ذغال و چوب، تولید گازی می‌نماید به نام گاز مونوکسیدکربن که استنشاق آن، حتی به مدت دو الی سه دقیقه،‌ موجب مسمومیت با این گاز می‌گردد.

افراد بر اثر استنشاق دود ناشی از آتش‌سوزی در فضای بسته در ظرف دو الی سه دقیقه مصدوم و دچار مسمومیت شدید با این گاز گشته که اگر سریعا اقدامات امداد و نجات صورت نگیرد منجر به مرگ وی خواهد شد. سوخت ناقص وسایل گرمازایی که با سوخت فسیلی کار می‌کنند یا سوزاندن ذغال چوب در محیط‌های بسته مثل اتاق،‌ چادر، کانکس و گاراژ با تولید این گاز (CO) به تدریج موجب مسمومیت افراد درون آن گشته و در صورت ادامه این وضعیت موجب مرگ آنان خواهد شد. نظر به اینکه گاز مونوکسیدکربن گازی است بی‌بو، بی‌رنگ و بی‌مزه تولید آن در محیط بسته چندان قابل تشخیص نیست و به تدریج که غلظت آن بالا می‌رود ابتدا فرد دچار سردرد، تهوع و استفراغ و ضعف در توانایی حرکتی می‌گردد و به دنبال آن گیجی و بی‌حالی رخ داده به طوری که قربانی قادر به حرکت و فرار از محیط نمی‌باشد و به زودی در اغماء فرو رفته،‌ مرگ فرا می‌رسد.

این مراحل به خصوص وقتی که فرد یا افراد در خواب می‌باشد بدون اینکه بفهمند ادامه می‌یابد به طوری که همه ساله عده زیادی از این طریق جان خود را از دست می‌دهند. با توجه به خطرات بسیار زیاد این گاز و فراوانی احتمال وقوع آن جهت پیشگیری توصیه‌های زیر را به دقت مورد توجه قرار داده و بکار بندید.

توصیه‌های ایمنی جهت پیشگیری از مسمومیت با دود و گاز مونوکسیدکربن

1 - هنگام نصب هرگونه وسیله گرمازا و حرارتی ابتدا از صحت و درست نصب شدن آن طبق دستورالعمل کارخانه سازنده وسیله اطمینان حاصل کنند.

2 – از سوزاندن ذغال چوب در داخل خانه، گاراژ، چادر و کانکس خودداری کنید.

3 – از تغییر خودسرانه وسایل گرمازای سوختی بپرهیزید.

4 – از به‌کار بردن وسایلی مانند بخاری نفتی، چراغ خوراک‌پزی نفتی، گاز پیک‌نیک و غیره برای گرم‌کردن خانه اجتناب نمایید و در صورت استفاده مطمئن شوید هوای آزاد از خارج به داخل خانه جریان دارد.

5- هنگام استفاده از وسایل گرما زای سوختنی مطمئن شوید که از دودکش مناسب برای آن استفاده کنید

6- هرگز از وسایل گرمازای سوختنی بدون دودکش در اتاق در بسته یا بدون پنجره به خصوص در زمانی که افراد منزل در آن می خوابند استفاده نکنید.

7- از بکار گیری وسایل گرمازای گازوئیلی در داخل خانه بپرهیزید.

8- همواره مراقب تهویه کافی جریان هوا در داخل خانه باشید.

9- بازدید سالانه وسایل گرمازای سوختنی قبل از فصل سرما توسط افراد حرفه ای ضروری است.

علائم مسمومیت و اقدامات درمانی

علائم ابتدایی مسمومیت با دود گاز مونواکسید کربن سر درد، خستگی، تهوع و استفراغ، تنگی نفس می باشد که اگر ادامه داشته ضعف و بی حالی و گیجی و سرانجام اغما و مرگ فرا می رسد لذا به محض بروز علائم فوق اقدامات زیر را انجام دهید:

فورا وسیله گرم زا را خاموش کنید

در و پنجره های خانه را باز کنید

سریعا از محل نظر دور شوید

کمک های اولیه را برای افرادی که دچار علائم شدید هستند انجام دهید

استفاده از کپسول‌ها در صورت در دسترس بودن بسیار مفید خواهد بود

با اطلاع به مراکز کمک رسانی مثل آتش نشانی و اورژانس از طریق تلفن سریعا اقدام به انتقال مصدوم به اولین مرکز درمانی نمایید.