اثر عمليات زراعي صحيح و مكانيزه بر عملكرد نخود در شرايط ديم

اثر عمليات زراعي صحيح و مكانيزه بر عملكرد نخود در شرايط ديم

چكيده

به منظور بررسي اثر عمليات كاشت و داشت به روش صحيح و مكانيزه و همچنين بررسي امكان برداشت مكانيكي نخود طرح تحقيقاتي زير در ايستگاه تحقيقاتي كشاورزي ديم مراغه با 10 تيمار در سه تكرار در پايه آماري بلوكهاي كامل تصادفي با استفاده از ادوات رايج در منطقه در سال زراعي 82-1381به اجراء در آمد. صفات زراعي عمق كشت، ارتفاع بوته، ارتفاع پايين ترين غلاف از سطح زمين، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عملكرد دانه، شاخص برداشت، وزن صد دانه و رطوبت خاك در زمان برداشت در سه عمق اندازه گيري شد. داده ها در نرم افزارMSTATC  مورد تجزيه و ميانگين داده ها به روش آزمون چند دامنه اي دانكن مقايسه گرديد. جدول تجزيه واريانس نشان داد اثر عمليات زراعي مختلف بر روي عملكرد دانه، ارتفاع بوته، ارتفاع پايين ترين غلاف از سطح زمين، عمق كشت، درصد رطوبت در عمق40-20 سانتي متر در سطح آماري يك درصد معني دار مي باشد. از نظر عملكرد دانه تيمار استفاده از گاو آهن برگرداندار+ فاصله خطوط 50-25 سانتي متر+ كنترل مكانيكي علفهاي هرز با ميانگين1271 كيلوگرم دانه درهكتار بيشترين و تيمار گاو آهن قلمي+ فاصله رديف 25 سانتي متر+كنترل شيميايي با ميانگين 718 كيلوگرم دانه در هكتار كمترين علكرد را داشته است. نتايج نشان داد تيمار برتر نسبت به تيمار شاهد 39 درصد افزايش عملكرد دانه دارد.

واژه هاي كليدي: خاك ورزي، فاصله رديف، كنترل علف هرز، نخود، ديم

مقدمه

نخود به لحاظ تامين نياز غذايي بشر و خاصيت آن در تثبيت ازت هوا در خاك و به عنوان يك محصول تناوبي براي گندم ديم حايز اهميت است. علي رغم رواج زراعت مكانيزه اين محصول در بيشتر كشورهاي  جهان ،در كشور ما زراعت نخود در شرايط ديم بصورت دستي بوده و عمليات كاشت، داشت و برداشت اين محصول از طريق نيروي كارگري انجام

مي گيرد.لذا به دليل بالا بودن هزينه توليد و پايين بودن عملكرد ،عملا امكان كشت نخود در سطوح وسيع مقرون به صرفه نمي باشد. تحقيقات زيادي در ارتباط با تاثير عمليات زراعي مختلف بر روي نخود انجام گرفته كه به تعدادي از آنها اشاره

 مي شود.

اسكندري (1377) طي آزمايش مزرعه اي اثر روش هاي مختلف كاشت را بر روي عملكرد نخود مورد مطالعه قرار داد. نتايج نشان داد هر دو روش كاشت مكانيزه (با عمليات پاييزه و بدون عمليات پاييزه) داراي حداكثر عملكرد  و روش دستپاش و زير خاك كردن بذر توسط هرس بشقابي باعمليات پاييزه و روش دستپاش و زير خاك كردن بذر توسط گاوآهن بدون عمليات پاييزه داراي حداقل عملكرد بود.مطالعاتي در رابطه با مقايسه روش هاي مختلف كاشت نخود تيپ كابلي در ايكاردا انجام گرفت، نتايج نشان داد كه جوانه زني سريع و يكنواخت با استفاده از دقيق كار پنوماتيكي و خطي كار بهتر  از كاشت به صورت دست پاش و روش هاي متداول زارعين بوده است و استحكام  گياه و عملكرد محصول به تبعيت آن بالا مي باشد (Saxena.1987) .نتايج بدست آمده از 22 طرح تحقيقاتي خارج مزرعه(On farm) در طي 3 سال در شمال شرق سوريه نشان داد كه با استفاده از بذركار با يك بار عبور از مزرعه عملكرد محصول بطور محسوسي نسبت به روش دستپاش (روش زارعين) افزايش يافته است. در نهايت كاربرد هر روش كا شتي كه موجب جوانه زني سريع، كاشت يكنواخت، گياه مستحكم  با بازده مصرف آب (WUE) بيشتر و ايجاد زمين صاف گردد، موجب افزايش امكان برداشت مكانيزه محصول  مي گردد(Anon. 1994) . ديكمن و همكاران (1994) نتيجه گرفتند، عمق كاشت يكي از فاكتورهاي مهم در جوانه زني و استحكام بعدي گياهبويژه در مناطقي كه گياه متكي به رطوبت ذخيره شده در زمستان است، مي باشد. تغييرات عمق كاشت با روش هاي كاشت غير مكانيزه موجب غير يكنواختي استقرار گياه شده و با ايجاد سطح نامناسب و ناهموار موجب ايجاد مشكل در امر برداشت مكانيزه مي گردد. تحقيقات  اخير نشان مي دهد كه با بكارگيري خطي كار غلات با فاصله خطوط 35 سانتي متر و يا كاشت  جفت رديف 5/17 سانتي متر و رديف سوم 5/52 سانتيمتر ،استفاده از كولتيواتور جهت كنترل مكانيكي علف هاي هرز بخصوص در كشت زمستانه امكان پذير خواهد بود.كنترل علف هاي هرز از فاكتورهاي مهم در عملكرد بوده كه امكان مبارزه مكانيكي با آنها تنها با اصلاح روش هاي كشت ميسر مي گردد. وجود علف هاي هرز و افت محصول ناشي از آن در هند 49% تا 87%  در شوروي سابق 41% تا 42% و در آسياي غربي 23% تا 54% گزارش شده است. كنترل علف هاي هرز ارتباط مستقيم با برداشت مكانيزه ندارد. با وجود اين به منظور دستيابي به عملكرد بهتر و حداكثر خرمنكوبي و تميزش ، در حين برداشت (بخصوص در صورت برداشت با كمباين) كنترل علف هاي هرز داراي اهميت مي باشد. علف هاي  هرز بخصوص در كشت هاي زمستانه موجب كاهش عملكرد در حدود 30 درصد مي شود (Bhn and kuula.1987).

مواد و روشها

به منظور بررسي اثر عمليات كاشت و داشت به روش صحيح و مكانيزه و همچنين بررسي امكان برداشت مكانيكي نخود اين تحقيق در زمين زارعين در پايه بلوكهاي كامل تصادفي با تركيبي از سه روش عمليات خاك ورزي پاييزه، سه روش كاشت، سه روش كنترل علف هاي هرز و همچنين برداشت مكانيزه محصول در صورت امكان ، با 10 تيمار در سه تكرار با استفاده از ادوات رايج در منطقه مراغه در سال زراعي 82-1381 به اجراء در آمد. تيماره عبارتند از :

1-گاو آهن قلمي در پاييز+ ديسك قبل از كاشت+كاشت با فاصله رديف 25 سانتي متر+ كنترل دستي علف هاي هرز.

2 -گاو آهن قلمي در پاييز + ديسك قبل از كاشت + كاشت با فاصله رديف 25 سانتيمتر + كنترل شيميايي علف هاي هرز.

3 -گاو آهن قلمي در پاييز + ديسك قبل از كاشت + كاشت با فاصله رديف 50 سانتيمتر+كنترل مكانيكي علف هاي هرز.

4 - گاو آهن قلمي در پاييز+ ديسك قبل از كاشت+ كاشت با فاصله رديف50-25 سانتيمتر + كنترل مكانيكي علف هاي هرز.

5 - گاوآهن برگرداندار در پاييز+ ديسك قبل + كاشت با فاصله رديف 25 سانتيمتر+ كنترل دستي علف هاي هرز

6 - گاوآهن برگرداندار در پاييز+ ديسك قبل از كاشت+ كاشت با فاصله رديف 25 سانتيمتر+ كنترل شيميايي علف هاي هرز.

7 - گاوآهن برگردانداردر پاييز+ ديسك قبل از كاشت + كاشت با فاصله رديف 50 سانتيمتر+ كنترل مكانيكي علف هاي هرز.

8 -گاوآهن برگردانداردر پاييز+ديسك قبل از كاشت+ كاشت با فاصله رديف50-25 سانتيمتر+كنترل مكانيكي علف هاي هرز.

9- بدون عمليات خاك ورزي +كاشت با فاصله رديف 50- 25 سانتيمتر +كنترل مكانيكي علف هاي هرز.

10- روش مرسوم محلي(شخم پاييزه با گاوآهن+ دست پاش و زير خاك كردن بذر بوسيله گاوآهن در زمان كاشت).

آزمايش در زميني كه در سال گذشته زير كشت گندم بوده اجراء گرديد.رقم نخود كشت شدهILC 482  با تراكم 30 دانه بذر در متر مربع با عمق كشت حدود 5 سانتي متر مي باشد. تامين نياز غذايي گياه طبق تجزيه نمونه خاك محل اجراي آزمايش بوده و هم زمان با كشت در بهار مورد مصرف قرار گرفت. صفات زراعي  ارتفاع بوته، ارتفاع پايين ترين غلاف، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عمق كاشت و در صد رطوبت در عمقهاي 40-20، 20-5 ، 5-0 سانتي متر قبل از برداشت و همچنين عملكرد دانه، وزن صد دانه پس از برداشت انجام گرفت. مبارزه با آفات و ساير مراقبت هاي لازم طبق نظر كارشناس مربوطه انجام و اندازه گيري هاي ذكر شده با رعايت اصول نمونه برداري انجام گرفت. داده ها در برنامه آماري MSTATC تجزيه و ميانگين داده ها به روش آزمون چند دامنه اي دانكن مقايسه شدند.

نتايج

جدول تجزيه واريانس نشان داد اثر عمليات زراعي مختلف بر روي عملكرد دانه، ارتفاع بوته، ارتفاع پايين ترين غلاف از سطح زمين، عمق كشت، درصد رطوبت در عمق40-20 سانتي متر در سطح آماري يك درصد معني دار مي باشد. بر اساس جدول ميانگين صفات زراعي تيمار استفاده از گاو آهن برگرداندار+ فاصله خطوط 50-25 سانتي متر+ كنترل مكانيكي علفهاي هرز با ميانگين 1271 كيلوگرم دانه در هكتار بيشترين و تيمار گاو آهن قلمي+ فاصله رديف 25 سانتي متر+كنترل شيميايي با ميانگين 718 كيلوگرم دانه در هكتار كمترين علكرد را داشته است. اخلاف ارتفاع بوته و ارتفاع پايين ترين غلاف از سطح زمين بين تيمارها در سطح 1 درصد معني دار بوده است، تيمار گاوآهن قلمي+ فاصله رديف 50-25 سانتي متر+كنترل مكانيكي بلندترين بوته را با ميانگين 3/34 سانتي مترو تيمارگاو آهن قلمي+ فاصله رديف 50 سانتي متر+ كنترل مكانيكي با ميانگين 6/26 سانتي متر كوتاهترين بوته را داشتند. از نظر پايين ترين غلاف از سطح زمين كه در برداشت مكانيكي حايز اهميت است، تيمار گاو آهن قلمي + فاصله رديف 25 سانتي متر + كنترل دستي با ميانگين 3/24 و تيمار شاهد با ميانگين 4/11 سانتي متر به ترتيب بالاترين و پايين ترين غلاف از سطح زمين را داشتند. همچنين اختلاف تعداد غلاف و دانه در بوته بين تيمارها معني دار بود به طوري كه تيمار بدون عمليات پاييزه+ فاصله رديف 50-25 سانتي متر+ كنترل مكانيكي با ميانگين 9/30 و تيمار گاوآهن قلمي+ فاصله رديف25 سانتي متر+ كنترل شيميايي با ميانگين 4/17 دانه در بوته، بيشترين و كمترين دانه در بوته را داشتند. اختلاف عمق كشت نيز بين تيمارهاي مكانيزه و تيمار شاهد كاملا معني دار بود. درصد رطوبت در اعماق 5 و 20 سانتي متري خاك در بين تيمارها غير معني دار ولي در صد رطوبت در عمق 40 سانتي متر در ميان تيمارها در سطح 1 درصد معني دار بود. تيمار گاو آهن قلمي + فاصله رديف 25 سانتي متر+ كنترل شيميايي با ميانگين 6/15 درصد كمترين و تيمارهاي بدون عمليات پاييزه با فاصله كشت 50-25 سانتي متر وگاوآهن برگرداندار با فاصله رديف50 سانتي متر مشتركا با ميانگين 7/17 درصد بيشترين رطوبت را در عمق 40 سانتي متري در مرحله رسيدن محصول راداشتند.