مانور و آتش نشانی

 مانور و آتش نشانی

 یکی از روشهای مورد قبول استاندارد‌های روز آتش نشانی برای انجام بهتر امور محوطه در آتش نشانی چیست؟

تمرینات عملیاتی است که آتش نشانان یاد می‌گیرند یکسری کارهای عملیاتی براساس استاندارد‌های موجود انجام داده ودر پایان با انجام پایش وممیزی کردن به هدف نهایی که همان ایمنی بیشتر است برسند.

هدف از ارائه درس برنامه عملیاتی چیست؟

هدف از ارائه این درس آشنایی دانشجویان با استاندارد‌های انجام عملیات در سطوح مختلف است.

دامنه کار برنامه ریزی عملیاتی چیست؟

دامنه کار برنامه عملیاتی در فضای نجات حریق شهری در حال گسترش است و در هیچ یک از مقاطع امکان پذیر نیست در جانزده ومحدود نمی‌شود.

SOPچیست؟

برای انجام امور محوطه در آتش نشانی شما باید یک روند از قبل تعریف شده را دنبال کنید که این روند از قبل تعریف شده به صورت یک استاندارد درآمده که در اصطلاح به آنsop  می‌گویند شایان ذکر است دربعضی مواقع شکل عملیات فرق می‌کند واستاندارد تعریف شده شما باید انعطاف پذیر باشد وبسته به شرایط حاکم باید فرق کند.

برای بالا بردن راندمان عملیات باید برنامه عملیاتی داشته باشیم که برنامه عملیاتی شامل روشی است که به شما اطمینان می‌بخشد تا چشم انداز سازمانتان رابه طور دقیق مشخص کرده وتمامی فعالیت‌ها را بمنظور تحقق اهداف صورت می‌گیرد.

هر گام عملیاتی باید اطلاعات زیر را دربرمی گیرد:

1-چه اقداماتی باید انجام شود.

2-چه کسی مسئول انجام اقدامات تعیین شده می‌باشد.

3-چه زمانی هر یک از اقدامات و فعالیت‌ها بایستی انجام بگیرد وهر فعالیت تا چه زمانی به طول می‌انجامد.

4-چه منابعی نیاز است تا اقدامات و فعالیت‌های مربوطه انجام پذیرد.

 برای داشتن برنامه عملیاتی طراحی برنامه عملیاتی نخستین گام می‌باشد

در این راستا باید در شروع یک برنامه 3تا5 ساله برای برنامه‌های عملیاتی تدوین کنیم در مرحله‌ی بعد مقصدها تعیین شود.

مقاصد برنامه عملیاتی شامل چه عنوانهایی می‌شود؟

1-باز بینی رسالت و اهداف

2-تصمیم گیری در مورد نتایجی که می‌خواهید به آن برسید.

3-تعیین چارچوب زمانی

4-تعریف چارچوبی برای پاسخگویی

تعیین استراتژی برای راه و روش رسیدن به هدف امری است اجتناب نا پذیر استراتژی در غالب روش،نگرش،وپاسخ هایی می‌باشند که برای رسیدن به هدف به کار می‌رود استراتژی منجر به تهیه‌ی برنامه‌ی اجرایی می‌شود.

در آتش نشانی برای تمرینات عملیاتی و رسیدن به استاندارد‌های sop   باید به روشهای زیر عمل کنید:

1-تشکیل فرم وقوع حادثه:

 برای هر حادثه باید فرمی تهیه شود و در آن اطلاعات مربوطه به آن حادثه ثبت و درمر حله‌ی بعد پایش نهایی به منظور رسیدن به یک روش عملیاتی صحیح انجام شود.

2-هدف از عملیات تعیین شده و اجرای آن در دستور کار قرارگیرد:

برای مثال اگر حادثه‌ی مورد نظر حریق تانکر سوخت باشد هدف گذاری شما اطفاء حریق تانکر سوخت می‌باشد.

3-درج نقاط ضعف در عملیات و مانورهای آزمایشی:

اینکار به ما کمک میکند تا در مانورهای بعدی اشتباهات خود راتکرار نکنیم.

4-درج کار‌های حاشیه‌ی عملیات

5-درج پیشنهاد‌های افسرایمنی

6-درج اقدامات مورد نیاز واقدامات مورد انتظار

7-ثبت اسامی کامل افرادی که در عملیات شرکت دارند همراه با مشخصاتشان

8-ثبت فرم تجهیزات استفاده شده در عملیات

تمامی مواردی که در بالاذکر شد شروعی برای انجام درست تمرینات عملیاتی می‌باشد که در مجموع ما را به یک سمت و سو آن هم انجام درست عملیات راهنمایی می‌کند.برای اینکه تمرینات عملیاتی به شیوه‌ی درست انجام شود بعداز اینکه هدف گذاری و تعیین مراحل انجام شد برگزاری مانور اولین اولویت است هدف از برگزاری مانور اجرای شوی تبلیغاتی نیست بلکه هدف از برگزاری مانور تعیین نقاط ضعف و قوت ودر نهایت آمادگی افراد برای انجام کار است.

انواع مانور:

1-مانور دور میزی= در این نوع مانور همه‌ی کارها روی کاغذ ثبت می‌شود و فرمانده شرح وظایف تیم عملیاتی را برایشان توضیح می‌دهد در این مانور هیچ کار عملی انجام نمی‌شود.

2-مانور در بعدعملی وتئوری= در این نوع مانور‌ها مانند مانور دور میزی شرح وظایف گفته شده سپس گوشه ای از ای وظایف به صورت عملی انجام می‌شود.

مانور در ابعاد واقعی=  دراین نوع مانور همه چیز به شکل واقعی انجام می‌شود و شرایط حاکمه همانند شرایط واقعی در نظر گرفته می‌شود.

نکته: مانوری موفق است که زمان آن به نیروها اعلام نشود ونیروها بدون اینکه زمان برگزاری مانور را بدانندهمیشه آماده باشند.

نکته: مدیرانی موفق هستند که بعداز برگزاری مانور با برگزاری جلسات متعدد از بروز مشکلات قبلی در مانور جلوگیری کنند و بنحوی بتوانند مدیریت صحیح را اجرا کنند.

برای اینکه مانور به شکل استاندارد تدوین شود فرمی تهیه نمایید ومشخصات به شکل زیر ثبت شود:

1-ثبت تاریخ تکمیل فرم

2-ثبت شماره فرم

3-ثبت شماره صفحه

4-درج عنوان عملیات

5-درج شماره عملیات

6-درج هدف عملیات

7-درج نوع مانور از نظر آموزشی

8-درج نوع ماهیت عملیات بر اساس زمان سنجش عملیات,اطفاءحریق،پاکسازی و نجات

9-درج درخواست کننده و اعلام کننده

10-درج شرایط مانور براساس روز،تاریخ،ساعت،محل وزمان عملیات

11-درج اسامی شرکت کنندگان

12-درج ارزشیابی کلی از فعالیت ها(شرکت کنندگان،همکاران و...)

13-درج شرکت کنندگان در عملیات براساس پست سازمانی

14-ارزیابی تجهیزات مورد نیاز در عملیات بر اساس نوع تجهیزات،تعداد

15-ارزیابی گروه‌های همکار براساس نام گروه

16-ارزیابی وضعیت تدارکاتی

17-ارزیابی کلی عملیات

18-نام و امضای ارزیابی کننده

19-نام و امضای ارزیابی کننده

20-جمع امتیازات داده شده

بعداز اجرای مانور نوبت به تمرینات عملیاتی در شرایط واقعی می‌رسد به این منظور اولین وظیفه‌ی مدرس عملیات تعیین استراتژی  می‌باشد اصل وجود استراتژی در تصمیم گیری بعنوان یک هدف مهم و جدی تلقی می‌گردد برای مثال اگر میخواهید روش واقعی اطفاء حریق را به کارآموزان آموزش دهید ابتدا باید به آنها آموزش دهید که ما دو روش برای اطفاء حریق داریم:     1)روش دفاعی                 2)روش حمله ای

در صورتی که اطفاءحریق از توان ما خارج باشد تنها با مدیریتی که در  دستور کار قرار می‌دهیم از گسترش آن جلوگیری کرده و فقط کار دفاعی انجام می‌دهیم ولی در صورتی  که توان نیروهای ما برای اطفاء حریق مناسب باشد بلافاصله  وارد صحنه عملیات شده وحریق را اطفاء می‌کنیم.بعد از بیان این مسئله به کار آموزان باید به آنها آموزش دهیم فاکتورهای اساسی که در شناسایی اطفاء حریق در نظر گرفته شود شامل موارد ذیل است:

1-گسترش آتش سوزی و موقعیت آن

2-اثرات آتش سوزی

3-ساکنینی که قابل نجات دادن می‌باشند

4-اموال قابل حفاظت

5-راه ورود و نفوذ

6- ایجاد تهویه

7-منابع

آیا برای اجرای حمل منابع کافی در دسترس می‌باشد:

از آن جایی که مسئولیت اصلی مدیریت عملیات تصمیم گیری در حالت استراتژی می‌باشد تمام افراد تیم آتش نشانی باید شرح و وظایفشان را در انجامشان بدانند و بدین منظور بعداز حضور در صحنه عملیات بلافاصله استراتژی مورد نظر را انتخاب کرده و وارد صحنه عملیات شوند بطور کلی می‌توان عنوان کرد که داشتن درک درست از انجام عملیات موثر تنها در سایه‌ی بکار گیری درست تجارب می‌باشد و درغیر اینصورت اجرای عملیات  با چالش روبه رو می‌شود، بطور کلی مزایای استراتژی عملیاتی موثر را می‌توان در5 مرحله خلاصه کرد که شامل:

1-تصمیم گیری و ارزیابی درست را امکان پذیر می‌کند: در صورتی که استراتژی مورد نظر درست باشد بعداز رسیدن به صحنه عملیات و دیدن شرایط حاکمه شما می‌توانید درست‌ترین تصمیم را اتخاذ نمایید پس استراتژی مناسب مکمل تصمیم گیری درست است.

2-ارتباط موثر بین افراد : در صورتی که افراد تیم بعد از اتخاذ استراتژی مناسب ارتباط موثر ایجاد کند عملیات شکل واقعی خود را پیدا می‌کند و از انجام کار اضافی جلوگیری بعمل می‌آید و درانتها بازده کار بالا خواهد رفت.

3-ایمنی مربوطه به آتش سوزی را پشتیبانی می‌کند : در صورت حضور افسر ایمنی نقش اصلی مربوط به ایمنی افراد چه بعنوان آتش نشان و چه مصدوم برعهده افسر ایمنی می‌باشد در این راستا انتخاب درست افسر ایمنی راه کار مناسب و عدم تشخیص فرد مناسب بعنوان افسر ایمنی می‌تواند فاجعه بدنبال داشته باشد.

4-کنترل عملیات را امکان پذیر می‌کند : در صورتی که استراتژی مناسب انتخاب شودSOP مناسب برای شروع و پایان عملیات تعریف می‌شود در نتیجه بعداز انجام مراحل عملیات نقطه‌ی آغاز و پایان عملیات بنحو شایسته مشخص و اجرا می‌شود.

5-کارایی کلی عملیات را توسعه می‌دهد : منظور بازده عملیات است که در اینجا نجات جان انسانها،اموال،ومنابع می‌باشد.

الویت‌های تاکتیکی : مدیریت عملیات باید بتواند از طریق بوجود آوردن طرح حمله‌ی استراتژی خود بهترین حالت را بوجود آورد ومستقیما استراتژی مناسب در آن بکار می‌رود.

تشخیص فرق بین طرح و استراتژی خیلی ساده است،استراتژی روش عمومی وکلی عملیات است ولی طرح حمله را به حرکت در می‌آورد و هدایت می‌کند،طرح حمله باید بر اساس سه الویت تاکتیکی بوجود آید،فعالیت‌های تاکتیکی مورد نیاز برای گسترش و خاتمه دادن به عملیات باشد.

سه وظیفه‌ی جداگانه‌ی تاکتیکی در ثبت عملیات کلی بکار گرفته می‌شود که شامل موارد ذیل است:

1-عملیات نجات

2-کنترل آتش سوزی

3-حفاظت اموال

نظم تاکتیکی : الویت های  تاکتیکی باید ترتیب خاص تایید شود مورد خاص در این رابطه از این قرار است که معمولا مدیر عملیات اقدام به یک حرکت مخصوص برای فعالیت‌های بخصوص می‌کند،دربیشتر موارد فقط یک فرصت برای اجرای جستجوی اولیه وجود دارد بعبارتی دیگر فرمانده عملیات نمی‌تواند در مواردی که منجر به زخمی شدن یا کشته شدن پرسنل شده است وضعیت را تغیر دهد فقط اومی تواند جلوی ادامه‌ی خسارت را بگیردبنابراین الویت‌های تاکتیکی سبب بوجود آمدن طرح‌های جلوگیری شده می‌شود که ازطریق آنها می‌توان مشکلات پرسنل را حل کرد اگر چه الویت‌های تاکتیکی رادر ارتباط با یکدیگر می‌باشند ولی از هم جدا هستند وباید ترکیب آنها حفظ شوند وسپس وارد مرحله‌ی بعدی می‌شود.

طرح ریزی حمله : این یک واقعیت است که باید بدانیم وضعیت‌های ناشی ازآتش سوزی‌های مختلف فرق می‌کند و این واقعیت مدیریت عملیات را وادار می‌کند تا هر حریق را یک تجربه‌ی جدی تلقی کند و مدیریت عملیات در صحنه‌ی آتش سوزی رایک آزمون بدارد،معمولا با یکسری از فاکتورهای استاندارد مواجه نمی‌شود بلکه بزودی متوجه می‌شود اکثر آتش سوزیها از حریق‌ها و شرایط مختلفی برخوردار هستند وباید برای هر کدام از آنها یک طرح جداگانه در ذهن بوجود آورده وبعد از حلاجی در یک فاصله‌ی زمانی کوتاه تصمیم گرفته شود که این تصمیم می‌تواند به قیمت زندگی افراد تمام شودیک فرمانده نمی‌تواند اشتباه کند اولین اشتباه آخرین اشتباه خواهد بود وبا توجه به حساسیت شغلی بخششی وجود ندارد پس باید با تمام توان طوری پیش برود که کمترین خطا را انجام دهد.

طرح حمله مراحل استانداردی را برای شروع یک عملیات ترکیبی در دستور کار دارد.

1-ارزیابی شرایط

2-ایجاد روش تاکتیکی

3-مشخص کردن نیازمندی‌های تاکتیکی

4-مشخص کردن منابع موجود

5-تعیین وظایف

6-روش تاکتیکی

حمله‌ی سریع برای پشتیبانی از جستجوی اولیه و عملیات نجات به کنترل در آوردن آتش در کانون حریق،تهویه،بررسی کردن  کانون‌های پنهان در طول عملیات را روش تاکتیکی گویند:

تعیین وظایف و صدور فرمان مدیریت عملیات :

زمان بندی انجام شده توسط مدیریت در ارتباط با تعیین وظایف مخصوص افراد شرکت کننده یک عوامل و موثر طرح‌های حمله به حساب می‌آید مهدر این راستا روش‌های تعیین وظایف بوجود آمده که این روش‌ها سیستم استانداردی در ارتباط با بکار گیری پرسنل برای انجام وظایف محوله می‌باشد.

این سیستم باید طوری باشدکه مدیریت عملیات و پرسنل شرکت کننده در عملیات وظایف خود را بدرستی انجام دهند نیاز به مدیریت عملیات در هم آمیخته و عضو لاینکف آن می‌باشد یک عملیات حریق موثر نیازمند یک مرکزیت درست عملیات می‌باشد و مراحل زیر را دارا می‌باشد:

1-اقدام

2-فرماندهی و کنترل

3-هماهنگی

4-طرح ریزی

5-سازماندهی

6-ارتباط

7-ایمنی

ایمنی در عملیات آتش نشانی :

عملیات آتش نشانی باید کاملا کنترل شده باشد و از بروز حوادث ناگهانی و صدمه جانی به پرسنل جلوگیری نماید تمام صدمات و جراحات می‌توانند آثار منفی در نحوه‌ی عملیات ایجاد کنند،شخصی به نام افسر ایمنی باید تمرینات عملیاتی را زیر نظر داشته باشد و به پرسنل یادآوری کنندکه چه کاری را انجام دهند و از چه کاری خود داری کنند هدف از حضور افسر ایمنی در عملیات جلوگیری از آسیب دیدن آتش نشانان و ماموران امداد ونجات است در پایان باعث انجام درست عملیات می‌شوند.

مواقعی وجود دارد که پرسنل آتش نشانی درست اقدام نمی‌کنند با کارهایی که انجام می‌دهند مطابق مقررات واستانداردهای آتش نشانی نیست(بطور مثال از داخل سوراخ سقف منزل مبادرت به خاموش کردن می‌کنند)چنین اقدامی ممکن است جان انسانها را به خطر اندازد وسبب ایجاد ضایعه و خسارت زیاد به اموال موجود در محل شود در این شرایط انجام عملیات نه تنها به مردم کمک نمی‌کنند بلکه با عث افزایش خسارت می‌شوند راه کار این است که SOPوطرح ایمنی بطور کامل انجام شود.

نکته: شایان ذکر است که در عملیات‌ها باید یک نفر افسر ایمنی باشد و یک نفر مسائل ایمنی را گوش زد کند تعداد زیاد افراد نه تنها مفید نیست بلکه باعث سر در گمی افراد و درنهایت نرسیدن به هدف ایمنی در محل می‌باشد.

هماهنگی در تمرینات عملیاتی

هنگامی که پرسنل بطور یکپارچه ومنسجم تحت یک طرح وبرنامه‌ی متمرکز عمل نکنند نتیجه این خواهد بود که همه‌ی آنها مستقلا عمل خواهند کرد اینگونه عملکرد‌ها بندرت می‌توانند در یک تیم متشکل مفید و فایده باشد بدلیل اینکه عملکرد کار انفرادی جوابگو نخواهد بود.